Stany fizjologiczne, jak ciąża, laktacja, okres dojrzewania i wzrostu, zwiększają zapotrzebowanie organizmu na energię i składniki pokarmowe, których niedostarczenie w odpowiedniej ilości stanowi czynnik odpowiedzialny na niedowagę. Osoby o niedostatecznej masie ciała powinny skonsultować się ze specjalistą, by we właściwy sposób zwiększyć wagę.
Co to jest niedowaga?
Najczęściej przyjmuje się, że niedowaga zaczyna się, gdy BMI (body mass index – wskaźnik masy ciała) wynosi poniżej 18,5 kg/m2 u osób dorosłych. Niedowaga u dzieci jest oznaczana na podstawie siatek centylowych. W tym przypadku będzie ona znacznym odchyleniem centyla masy od centyla wzrostu dla wieku i płci danego dziecka.
Zobacz także: Prawidłowa waga – czy można ją dokładnie określić?
Niedowaga – skutki
Niedowaga pociąga za sobą takie skutki, jak: późne wystąpienie pierwszej miesiączki, zaburzenia miesiączkowania, a nawet zatrzymanie krwawień menstruacyjnych, zaburzenia w funkcjonowaniu układu naczyniowo-sercowego, jak niewydolność krążenia, niskie ciśnienie krwi, niedokrwistość z niedoboru żelaza, niepłodność i problemy z utrzymaniem ciąży, osłabienie systemu odpornościowego, osteoporoza, paradontoza i nasilenie stanów depresyjnych. Organizm staje się bardziej podatny na infekcje. Rany i wrzody goją się wolniej, doskwiera uczucie zimna, szybkie męczenie się i apatia. Niedowaga powoduje także zmiany w wyglądzie zewnętrznym, jak wypadanie włosów, utrata naturalnej zdolności do regeneracji skóry, uporczywy trądzik, wysuszenie skóry, zanik tkanki tłuszczowej i mięśniowej.
Niedowaga – przyczyny
Jednoznaczne zdefiniowanie przyczyn niedowagi stanowi dużą trudność. Niektóre osoby są z natury bardzo szczupłe, a przy tym mają dobrą kondycję zdrowotną. U innych zaś za szczupłą sylwetkę odpowiada poważny problem zdrowotny.
Przyczynami niedowagi mogą być: AIDS, zespołu Sheehana, zakażenia bakteryjne (gruźlica, bruceloza), choroby metaboliczne (kwasica metaboliczna w niewyrównanej cukrzycy, cukrzyca typu 1), upośledzenia układu hormonalnego, choroby nowotworowe, choroby pasożytnicze, zaburzenie równowagi flory bakteryjnej jelit, zaburzenia endokrynologiczne (nadczynność tarczycy, która zaburza równowagę i tempo podstawowej przemiany materii), jadłowstręt psychiczny, bulimia, alergie, nietolerancje pokarmowe, zaburzenia wchłaniania i trawienia składników odżywczych, niewydolność nerek, upośledzenie funkcji wątroby, autoimmunologiczne choroby lub depresja. Niedobór masy ciała może wynikać z niewystarczającej ilości soków trawiennych, które zapewniają dokładny rozkład pokarmu i absorpcję zawartych w nim składników odżywczych.
Niedowaga często wynika ze zbyt małej podaży ilościowej i jakościowej produktów odżywczych w stosunku do zapotrzebowania organizmu. Przykładem niewłaściwej diety są zwłaszcza restrykcyjne diety redukcyjne, powszechnie nazywane głodówkami czy diety cud. Niedowaga pojawić się może w wyniku niewłaściwej higieny posilania się, czyli jedzenia w pośpiechu i nieregularnie, spożywania dań typu fast food i konsumpcji potraw w napiętej atmosferze.
Przyczyną niedowagi może być nadmierne zużycie energii, jak w przypadku intensywnej pracy i ćwiczeń fizycznych. Czasem niedowaga wynika z przyzwyczajeń i trybu życia. Nadmierny stres, palenie tytoniu, nadużywanie alkoholu lub środków psychoaktywnych i stosowanie niektórych leków również mogą negatywnie oddziaływać na masę ciała.
Niedowaga w ciąży
Przyszła mama, która przed ciążą miała normalną wagę, powinna przytyć podczas ciąży 11–16 kg. Może się upewnić, czy tyje prawidłowo, korzystając ze specjalnego kalkulatora. Aplikacja wymaga wprowadzenia przedciążowego BMI i etapu, na którym znajduje się przyszła matka. Niedowaga w ciąży może skutkować: poronieniem, wcześniactwem, niską masą urodzeniową (poniżej 2500 g), większą śmiertelnością lub wadami wrodzonymi dzieci.
Niedowaga u niemowlaka
Najczęstsze przyczyny niedowagi u niemowląt to wcześniactwo, zaburzenia pracy łożyska (przedwczesne starzenie się i częściowe odklejenie łożyska, zakrzepica naczyń łożyskowych), ciąża mnoga, choroby ciężarnej (nadciśnienie, niedokrwistość, cukrzyca, choroby serca), palenie papierosów przez przyszłą matkę lub infekcje (wirusy cytomegalii, ospy wietrznej, grypy, pierwotniaki wywołujące toksoplazmozę). Ponadto w pierwsze dni po porodzie niemowlaki tracą na wadze najczęściej do 10% wagi urodzeniowej.
U małych dzieci prawidłowa waga jest oznaczana na podstawie siatek centylowych. Niedowagę definiuje się, gdy masa ciała nie przekracza 3 centyli dla danego wieku.
Niedowaga – co jeść, a czego unikać?
Należy się starać, aby liczba kalorii dostarczanych z pożywieniem przekraczała dzienne zapotrzebowanie kaloryczne. Trzeba pamiętać o regularnych posiłkach. Dobrym sposobem na zwiększenie kaloryczności diety jest spożywanie przekąsek w postaci orzechów, pestek czy suszonych owoców, które są bogatokaloryczne i dostarczają cennych składników mineralnych. Zaleca się zwiększenie spożycia produktów obfitujących w białko: mięsa, drobiu, ryb i nabiału oraz węglowodany, jak kasza, ryż, makaron, ziemniaki i owoce (banany, winogrona, czereśnie, gruszki).
Zobacz także: Dieta na przytycie dla mężczyzn i kobiet - zasady i przykładowy jadłospis
Przy niedowadze dobrze jest unikać produktów, w składzie których znajdują się głównie węglowodany proste, kawy, mocnej herbaty i słodyczy.
Bibliografia:
- Jarosz M., Praktyczny podręcznik dietetyki, Warszawa, IŻŻ, 2012.
- Grzymisławski M., Gawęcki J., Żywienie człowieka zdrowego i chorego, Warszawa, PWN, 2016.
- Ciborowska H., Rudnicka A., Dietetyka żywienie zdrowego i chorego człowieka, Warszawa, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2014.
- Rogulska A., Postępowanie dietetyczne w niedożywieniu, Warszawa, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2010.
- Biernat J., Żywienie, żywność a zdrowie, Wrocław, Astrum, 2001.
- Mieszczak-Woszczyna D., Niedowaga – przyczyny i leczenie, „Medycyna Estetyczna i Anti-Aging”, 2009, 4: 23–27.
- Walczak J., Niedowaga problem wagi lekkiej, „Kulturystyka i Fitness”, 2009; 1: 136–138.