Przytarczyce są gruczołami zlokalizowanymi w okolicy tarczycy. Najczęściej występują w liczbie czterech. Wydzielają parathormon odpowiedzialny za regulację gospodarki wapniowo- fosforanowej organizmu. Niedobór tego hormonu określa się niedoczynnością przytarczyc. Może przebiegać pod postacią pierwotnej niedoczynności przytarczyc, wtórnej niedoczynności przytarczyc bądź rzekomej niedoczynności przytarczyc.
Pierwotna niedoczynność przytarczyc
Pierwotna niedoczynność przytarczyc oznacza brak lub niedobór parathormonu, co skutkuje spadkiem poziomu wapnia i wzrostem poziomu fosforu we krwi. Wapń jest niezbędny do funkcjonowania układu mięśniowego, nerwowego, układu krzepnięcia, układu sercowo- naczyniowego. W warunkach prawidłowych, kiedy stężenie tego pierwiastka we krwi ulega zmniejszeniu, dochodzi do wzrostu wydzielania parathormonu i uwalniania wapnia z kości, a także do wzrostu jego wchłaniania w przewodzie pokarmowym i zwrotnie w nerkach. Niedoczynność przytarczyc, czyli brak bądź niedobór tego hormonu, skutkuje brakiem tych procesów. Przyczynami niedoczynności przytarczyc są:
- usunięcie bądź uszkodzenie przytarczyc podczas zabiegu operacyjnego w obrębie szyi, głównie tarczycy,
- uszkodzenie przytarczyc podczas radioterapii w obrębie szyi,
- procesy autoimmunologiczne,
- wrodzona niedoczynność przytarczyc spowodowana ich niewłaściwym wykształceniem się,
- niski poziom magnezu.
Objawy pierwotnej niedoczynności przytarczyc
Objawy mogą nie być charakterystyczne, szczególnie jeśli niedoczynność tarczycy rozwija się powoli. Z czasem, wraz ze spadkiem poziomu wapnia, dochodzi do powstania następujących objawów:
- mrowienie w obrębie palców dłoni i stóp, a także w okolicy ust i na twarzy,
- skurcze mięśni, szczególnie kończyn górnych i mięśni twarzy,
- osłabienie,
- zmęczenie,
- spadek nastroju,
- łamliwość włosów,
- sucha skóra,
- zaburzenia pamięci,
- obrączkowate przebarwienia na szkliwie.
W dzieciństwie niedoczynność przytarczyc może prowadzić do zahamowania wzrostu, a także do opóźnienia rozwoju dziecka. Złogi wapnia mogą kumulować się w mózgu osób w każdej grupie wiekowej, powodując różnego rodzaju zaburzenia neurologiczne, a także zaćmę.
Jak rozpoznać pierwotną niedoczynność przytarczyc?
Podstawą rozpoznania niedoczynności przytarczyc są badania laboratoryjne. Ocenia się stężenie elektrolitów, parathormonu, witaminy D we krwi, a także wydalania fosforu i wapnia z moczem. Wyniki w niedoczynności ukazują spadek stężenia wapnia, wzrost stężenia fosforanów i niskie, a często wręcz nieoznaczalne stężenie parathormonu.
Leczenie pierwotnej niedoczynności przytarczyc
By uchronić się przed objawami związanymi ze spadkiem poziomu wapnia we krwi, a także powikłaniami z tym związanymi konieczne jest szybkie zastosowanie odpowiedniego leczenia. Jego celem jest znormalizowanie poziomu wapnia we krwi. Dalej konieczne są suplementacja wapnia wraz z witaminą D i kontrolowanie poziomu tego pierwiastka we krwi.
Preparaty wapnia powinny być przyjmowane podczas posiłku w dawkach podzielonych. Nie spożywa się więc jednorazowo całej dawki. Ważne jest, by chory stosował dietę bogatą w wapń, a także ograniczającą spożycie fosforanów.
Wtórna niedoczynność przytarczyc
Wtórna niedoczynność przytarczyc wynika ze spadku wydzielania parathormonu, co z kolei jest wywołane hamującym działaniem wysokiego poziomu wapnia we krwi. Do przyczyn wtórnej niedoczynności przytarczyc zalicza się np. mutację receptora dla parathormonu, nowotwory, nadczynność tarczycy, zatrucie witaminą D, chłoniaki, diuretyki tiazydowe, unieruchomienie.
Rzekoma niedoczynność przytarczyc
Niedoczynność przytarczyc może być uwarunkowana genetycznie i charakteryzować się obwodową opornością tkanek na parathormon. Określa się to mianem rzekomej niewydolności przytarczyc. Badania laboratoryjne również ukazują spadek poziomu wapnia i wzrost poziomu fosforu, jednak poziom parathormonu w tym przypadku jest wysoki.