Nicienie to wyjątkowo często spotykane pasożyty. Najbardziej rozpowszechnionymi z nich są owsiki, którymi zwykle zarażają się dzieci. Zdecydowanie większe niebezpieczeństwo jest jednak związane z przedostaniem się do organizmu włosienia krętego lub glisty ludzkiej.

Nicienie: budowa

Cechą wspólną wszystkich nicieni jest kształt ich ciała. Jest ono wydłużone, składa się z oskórka będącego warstwą ochronną, nabłonka oraz warstwy mięśniowej. Pasożyty te mają szkielet hydrauliczny – płyn wypełniający jamę ciała i stanowiący podporę dla mięśni oraz przewód pokarmowy w postaci przewodu, nicienie nie posiadają jednak układu oddechowego, w wymianie gazowej uczestniczy cała powierzchnia ciała. Obserwuje się znaczące różnice w budowie samic i samców. Samice owsików osiągają ok. 1 cm długości, podczas gdy samce dorastają zaledwie do 3 mm, z kolei samice glist ludzkich mogą mierzyć nawet 40 cm, a samce są o kilkanaście centymetrów krótsze.

Nicienie pasożytnicze

Znaczną część nicieni stanowią nicienie pasożytnicze. Występują dosyć powszechnie, a zarażenia zwykle można uniknąć dzięki zachowaniu odpowiedniej higieny, myciu spożywanych warzyw i owoców oraz jedzeniu mięsa pochodzącego wyłącznie od sprawdzonych dostawców. W Polsce najczęściej obserwuje się trzy z nich:

Owsik ludzki – owsiki pasożytują w jelicie grubym, czasami także w jelicie ślepym. Po zapłodnieniu samce giną, natomiast samice przemieszczają się w okolice odbytu w celu złożenia jaj poza organizmem człowieka (każda może złożyć nawet 12 000 jaj). Wywołane przez poruszanie się pasożyta swędzenie sprzyja ponownemu zarażeniu – w czasie drapania jaja przenoszone są na dłonie, stamtąd przenoszą się na przedmioty codziennego użytku oraz – w przypadku niezachowywania podstawowej higieny – także do ust. Pasożyty żywią się wyssaną treścią jelitową. Chociaż zwykle nie są groźne dla zdrowia, nieleczona owsica może prowadzić do poważnych zaburzeń.

Glista ludzka – szacuje się, że glista ludzka może pasożytować nawet w organizmie miliarda ludzi. Samice dorastają do 40 cm, samce są krótsze i osiągają długość 10–32 cm. Bytują w jelicie cienkim człowieka. Larwa wgryza się w jego ściany, aby przedostać się do krwioobiegu. Następnie trafia do pęcherzyków płucnych, gdzie dochodzi do jej linienia. Potem przedostaje się przez oskrzela i tchawicę do krtani. Wywołuje kaszel, którego efektem jest połknięcie larwy. Następnie przedostaje się ona do jelita cienkiego, w którym rozpoczyna rozmnażanie płciowe. Samice składają do 200 000 jaj dziennie. Wydostają się poza organizm żywiciela wraz z kałem i zachowują zdolność do zarażania nawet przez kilka lat.

Włosień kręty – to wyjątkowo groźny pasożyt człowieka. Wywołuje włośnicę, która może doprowadzić nawet do śmierci. Samice osiągają długość 3–4 mm, a samce 1,4–1,6 mm. Zazwyczaj włosień ma dwóch żywicieli, może bytować u różnych ssaków. Obserwuje się go m.in. u świń, kotów, szczurów, lisów, wilków, niedźwiedzi, a także u człowieka. Do zarażenia dochodzi na skutek zjedzenia mięsa z larwami włośnia. W żołądku wydostają się one z otoczek i trafiają do jelita cienkiego, w którym mogą zacząć rozmnażać się już po 2–3 dniach. Po przedostaniu się do krwiobiegu larwy przenikają do mięśni poprzecznie prążkowanych, w których zwijają się i otorbiają. Mogą żyć w ten sposób nawet przez kilkadziesiąt lat.

Choroby wywoływane przez nicienie

Nicienie powodują choroby człowieka, które w niektórych przypadkach mogą zagrażać jego zdrowiu, a nawet życiu.

Owsica zwykle dotyka małe dzieci – często jest konsekwencją braku właściwej higieny. Chorować mogą jednak także osoby dorosłe, szczególnie narażeni są członkowie rodzin oraz ludzie pracujący w przedszkolach, szkołach i na oddziałach pediatrycznych. Leczenie jest stosunkowo proste i opiera się na farmakoterapii, wymaga jednak zachowania szczególnych środków ostrożności – częstego prania bielizny, ręczników i pościeli w wysokich temperaturach, a także wycierania podłóg i mebli.

Glisty ludzkie wywołują glistnicę, którą również leczy się za pomocą leków.

Najpoważniejsze konsekwencje wiążą się z włośnicą – może ona prowadzić nawet do śmierci. Zazwyczaj do zarażenia dochodzi na skutek spożycia nieprzebadanego weterynaryjnie mięsa.

Nicienie: objawy u człowieka

Najbardziej typowym objawem owsików u człowieka jest świąd w okolicach odbytu. Nasila się zwłaszcza wieczorem i w nocy, ponieważ wtedy samice wędrują do odbytu w celu złożenia jaj. Oprócz tego obserwuje się również rozdrażnienie, problemy z koncentracją, dzieciom może towarzyszyć nocne moczenie, utrata wagi ciała, poczucie osłabienia. Powodem do niepokoju są także zmiany skórne w okolicach odbytu.

Powodowana przez glisty ludzkie glistnica w wielu przypadkach przebiega bezobjawowo. Można jednak zauważyć ogólne osłabienie, zawroty głowy, reakcje alergiczne, pobudliwość oraz obrzęki twarzy. Po przedostaniu się larw do płuc może występować zespół Löefflera, któremu towarzyszy gorączka, kaszel i świst. Zazwyczaj ustępuje po upływie 2–3 tygodni.

Włośnica (trychinoza) objawia się wysoką gorączką, bólami brzucha, biegunką, obrzękiem twarzy i bólami mięśni. W badaniu krwi zauważa się ponadto leukocytozę i eozynofilię.