Nawracająca opryszczka to najczęściej niegroźne schorzenie o stosunkowo łagodnych objawach, które zazwyczaj przemija w ciągu kilkunastu dni. Stanowi jednak duży problem estetyczny i może budzić zakłopotanie chorego w sytuacjach społecznych. Z tego względu warto stosować odpowiednią profilaktykę oraz leczenie objawowe.

Zobacz także:

Leki przeciwwirusowe – kiedy się je stosuje?

Wirusowe i bakteryjne zapalenie spojówek u dzieci – objawy, leczenie

Plastry na opryszczkę – ile kosztują? Jaką mają skuteczność?

Czym jest opryszczka i dlaczego nawraca?

Opryszczka to wspólna nazwa różnego typu infekcji wirusami z grupy Herpes simplex. Najczęstszą postacią choroby jest opryszczka wargowa (tzw. zimno na ustach), wywoływana głównie przez wirusa HSV-1. Wirus typu HSV-2 jest zwykle źródłem zakażenia genitaliów, czyli opryszczki płciowej. Może także powodować np. opryszczkowe zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych. Mówiąc o infekcji HSV, najczęściej ma się na myśli nawracającą opryszczkę na ustach.

Do pierwotnego zakażenia HSV dochodzi u około 90% populacji. Wirus opryszczki przenosi się niemal wyłącznie poprzez bezpośredni kontakt z zakażoną osobą (przez dotyk, drogą kropelkową). Rzadko źródłem infekcji stają się wspólnie używane przedmioty (np. sztućce), ponieważ Herpex simplex poza organizmem człowieka jest nietrwały. Osoba zarażona HSV zwykle przechodzi chorobę ciężej, niż dzieje się to w przypadku epizodów opryszczki nawracającej. Zdarza się jednak, że infekcja jest bezobjawowa.

Osoba, która raz zaraziła się Herpex simplex, jest jego nosicielem już do końca życia. Wirus bytuje w jej organizmie (najczęściej w zakończeniach nerwowych) w stanie uśpienia, czyli w tzw. formie latentnej. U znacznej części populacji HSV nigdy się nie uaktywnia. U około jednej trzeciej nosicieli wirus aktywuje się pod wpływem określonych czynników. Do takiej sytuacji może dochodzić raz na wiele lat, ale też kilka razy w miesiącu. Leczenie nawracającej opryszczki polega na ograniczeniu ilości i intensywności epizodów choroby.

Przyczyny nawracającej opryszczki wargowej

Przy pierwotnym zakażeniu HSV przenika przez uszkodzoną skórę lub błony śluzowe. W przypadku opryszczki nawracającej wirus zmienia formę z latentnej na aktywną pod wpływem działania różnych czynników. Najczęstszą przyczyną jest spadek odporności związany z innym procesem chorobowym (głównie z infekcjami górnych dróg oddechowych), stresem, przemęczeniem, niedoborową dietą. Często nawracająca opryszczka wiąże się z wahaniami poziomu hormonów, dlatego pojawiać się może u kobiet w okresie miesiączki lub u osób stosujących hormonoterapię. Wirus Herpex simplex uaktywnia się także pod wpływem dużych zmian temperatury, urazów (np. po zabiegach stomatologicznych czy kosmetycznych) i ekspozycji skóry na promieniowanie ultrafioletowe

Objawy opryszczki na ustach

Pierwsze objawy nawracającej opryszczki ust to uczucie mrowienia, pieczenia czy swędzenia skóry w okolicy czerwieni wargowej. Przechodząc w formę aktywną, HSV przenika do naczyń krwionośnych i uszkadza ich ściany, co powoduje miejscowy wysięk. Zmiana zapalna przybiera postać zgrupowanych pęcherzyków wypełnionych płynem surowiczym, które po około dwóch dobach pękają, tworząc bolesne owrzodzenia. Goją się po kilku, kilkunastu dniach. Nawracającej opryszczce ust zwykle nie towarzyszą objawy ogólnoustrojowe (np. gorączka). W przypadku prawidłowej odpowiedzi immunologicznej organizmu epizod choroby kończy się samoistnie. Niemniej warto jak najszybciej podjąć leczenie.

Leczenie nawracającej opryszczki

Wdrożenie odpowiedniej terapii skraca czas trwania epizodu opryszczki. Wczesne zastosowanie leków przeciwwirusowych może całkowicie zredukować uciążliwe objawy, oszczędzając choremu złego samopoczucia związanego z estetycznym defektem oraz zmniejszając ryzyko rozprzestrzeniania się infekcji. Leczenie opryszczki pozwala też uniknąć poważnych powikłań, do których może dojść, jeśli przez nieostrożność czy niedostateczną higienę wirus przeniesie się np. do oka.

Przy pierwszych objawach nawrotu opryszczki miejscowo stosuje się acyklowir, denotywir czy tromantadynę, które skutecznie hamują replikację i rozprzestrzenianie się HSV. Jeśli choroba zdąży się rozwinąć, pomocne będzie także miejscowe użycie preparatów łagodzących nieprzyjemne objawy (bolesność, mrowienie) i wysuszających, np. maści cynkowej. Dobrym domowym sposobem na symptomy nawracającej opryszczki jest pasta do zębów.

W przypadku częstych nawrotów choroby (zwłaszcza gdy jej pierwsze objawy nie są na tyle charakterystyczne, by można odpowiednio wcześnie wdrożyć leczenie objawowe) albo jej ciężkiego przebiegu, warto stosować leczenie supresyjne – blokujące aktywność HSV. W tym celu acyklowir zażywa się doustnie przez kilka miesięcy w dawkach uzgodnionych z lekarzem. Taka terapia zmniejsza częstotliwość nawrotów choroby o około połowę.

Epizodom opryszczki można zapobiegać, stosując odpowiednią profilaktykę. Należy wzmacniać odporność organizmu odpowiednią dietą lub jej suplementami, a także unikać okoliczności, w których dochodzi do uaktywnienia HSV, np. nie eksponować twarzy na mroźne powietrze.

Jak skutecznie walczyć z opryszczką? Dowiesz się tego z filmu:

Bibliografia:

A. Lesiak, J. Narbutt, Kompleksowe leczenie opryszczki wargowej, [w:] „Forum Dermatologicum” 2017, t. 3, nr 4, s. 147–151.

M. Czarnecka-Operacz, Dermatologia w praktyce, Warszawa 2018.