Atopowe zapalenie skóry (AZS) jest obecnie uważane za jedno z najczęstszych alergicznych schorzeń skóry. Często występującymi alergiami skórnymi są także pokrzywka czy wyprysk kontaktowy. Leczenie tych chorób opiera się głównie na farmakoterapii i właściwej pielęgnacji skóry. Zastosowanie mają środki nawilżające i natłuszczające, takie jak emolienty.

Alergia skórna – co ją wywołuje?

Alergia skórna stanowi zazwyczaj konsekwencję działania alergenów pokarmowych, leków i alergenów kontaktowych. Zlokalizowana jest głównie na twarzy, dotyczy zwykle policzków i czoła. Zmiany pojawiają się także na tułowiu i wyprostnych częściach przedramion i podudzi, powierzchniach zgięciowych dużych stawów (łokciowe i kolanowe) oraz grzbietach dłoni i stóp.

Główne alergie skórne

Najczęściej występujące alergie skórne stanowią:

• pokrzywka

Jest to niejednorodna grupa chorób, którą charakteryzuje nagłe pojawienie się bąbli pokrzywkowych (pojedyncze lub występujące w skupiskach, swędzące, obrzękowe, porcelanowo różowe, wyraźnie odgraniczone od skóry) i obrzęku naczynioruchowego, który jest ostro ograniczonym obrzmieniem skóry i błon śluzowych, pojawiającym się nagle i wykazującym dużą dynamikę zmian. W zależności od czasu trwania choroby pokrzywkę dzieli się na ostrą (do 6 tygodni) i przewlekłą (ponad 6 tygodni). Tylko u 3% osób przyjmuje ona postać przewlekłą. W pokrzywce alergicznej alergenami mogą być leki (penicylina, kodeina, aspiryna, ibuprofen), produkty spożywcze (ryby, orzechy, białko mleka krowiego), jady owadów błonkoskrzydłych (pszczół, os), alergeny pasożytów lub alergeny wziewne (pyłki roślin, roztocze kurzu domowego, sierść lub ślina zwierząt, lateks, substancje stosowane w kosmetykach, odzieży). W diagnostyce pokrzywki alergicznej zastosowanie mają: testy skórne punktowe z zestawem alergenów wziewnych i pokarmowych, testy prick by prick, oznaczenie przeciwciał IgE w surowicy, próba eliminacji i prowokacji alergenem.

• atopowe zapalenie skóry (AZS)
  

Znane jest także pod nazwą wyprysk atopowy, egzema, wyprysk alergiczny lub alergiczne zapalenie skóry. Jest to najczęstsza alergia skórna u dzieci. Jest to przewlekła i nawrotowa dermatoza zapalna z towarzyszącym jej silnym świądem i charakterystycznym obrazem zmian skórnych. Pojawia się ostry stan zapalny, zmiany grudkowo-zapalne na podłożu rumieniowym, sączące, z nadżerkami i strupami, z tendencją do wtórnych nadkażeń. Towarzyszy im silny świąd, suchość skóry, rybia łuska, rogowacenie mieszkowe i zajady. Zaburzenia bariery naskórkowej i zmieniony skład flory skóry powodują, że u chorych na AZS dochodzi do rozwoju zakażeń bakteryjnych, grzybiczych i wirusowych. Przy rozpoznaniu choroby zastosowanie mają kryteria Hanifina-Rajki.

• wyprysk
  

Jest to stan zapalny skóry, w którym wykwitem podstawowym są grudki wysiękowe zlewające się w większe ogniska ze złuszczaniem na powierzchni. Zmianom towarzyszy świąd o różnym nasileniu. Wyprysk kontaktowy, będący jedną z postaci klinicznych wyprysku, cechuje się wielopostaciowością wykwitów pierwotnych (rumienie, pęcherzyki, pęcherze, grudki obrzękowe), ale także wtórnych (nadżerki, przeczosy, strupki, złuszczanie). Jest konsekwencją bezpośredniego kontaktu z alergenem, na który wytworzyła się uprzednio nadwrażliwość. Czynnikami uczulającymi są chrom, nikiel, kobalt, formaldehyd, terpentyna i kosmetyki. Diagnostyka opiera się głównie na testach płatkowych.

• osutki polekowe
  

Są to zmiany skórne, które są niepożądanym skutkiem ubocznym stosowania niektórych leków. Nie mają zazwyczaj cech charakterystycznych dla poszczególnych leków. Najczęściej występują osutki plamisto-grudkowe, rumień trwały (np. barbiturany, fenacetyna, salicylany, środki antykoncepcyjne) i rumień wielopostaciowy (np. sulfonamidy, penicylina). W rozpoznaniu stosuje się testy ekspozycji, śródskórne, skaryfikacyjne, radioalergosorpcji i odczyny naskórkowe. Zmiany ustępują po kilku lub kilkunastu dniach po odstawieniu leku.

Leczenie alergii skórnej

Leki przeciwhistaminowe, obok kortykosteroidów, odgrywają istotną rolę w terapii dermatoz o podłożu alergicznym. Zastosowanie mają doustne preparaty przeciwświądowe i metody niefarmakologiczne, np. fototerapia. Obok leczenia farmakologicznego chorym proponuje się dietę eliminacyjną i unikanie innych czynników drażniących, stresów i sytuacji konfliktowych.

W przypadku osób ze stwierdzoną IgE-zależną nadwrażliwością na alergeny powietrznopochodne można wprowadzić immunoterapię swoistą (SIT), która polega na podskórnym podawaniu choremu niewielkich, stopniowo zwiększanych dawek substancji, na którą organizm jest uczulony. Celem takiego leczenia przyczynowego jest wytworzenie w ustroju stanu tolerancji w stosunku do określonego alergenu i unormowanie zmienionej odporności.

W przypadku alergii skórnej istotne działanie ma profilaktyka, która może polegać na stosowaniu zarówno odpowiednich kosmetyków przeznaczonych do skóry wrażliwej, podrażnionej i skłonnej do alergii, jak i środków czystości, takich jak proszki do prania czy płyny do płukania. Działania profilaktyczne to także kąpiele osłaniające, natłuszczenie i nawilżanie skóry całego ciała. Emolienty powinny być stale stosowane, przynajmniej 2 razy dziennie. Należy dbać o odpowiednią temperaturę i wilgotność powietrza w pomieszczeniach. Najlepiej usunąć z nich przedmioty i meble gromadzące kurz.

Bibliografia:

1. Machura E., Jońska-Golus M., Krakowczyk H., Kasperska-Zając A., Ziora K., Etiologia i przebieg kliniczny pokrzywki u hospitalizowanych dzieci, „Developmental Period Medicine”, 2013, XVII(1), s. 64–71.

2. Panaszek B., Współczesne poglądy na podział i patogenezę pokrzywki i obrzęku naczynioruchowego, „Advances in Clinical and Experimental Medicine”, 2004, 13(2), s. 337–341.

3. Jabłońska S., Majewski S., Choroby skóry i choroby przenoszone drogą płciową, Warszawa, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2010.

4. Kaszuba A., Dermatologia - diagnostyka różnicowa, Wrocław, Wydawnictwo Urban & Partner, 2009.

5. Kaszuba A., Leczenie chorób skóry, Wrocław, Wydawnictwo Urban & Partner, 2009.

6. Mędrala W., Podstawy alergologii, Wrocław, Górnicki Wydawnictwo Medyczne, 2006.

7. Bożek A., Dzienniak A., Foks A. i wsp., Metody leczenia atopowego zapalenia skóry, „Medycyna Rodzinna”, 2014, 4, s. 170–176.

8. Stelmasiak T., Alergiczne choroby skóry, „Farmaceutyczny Przegląd Naukowy”, 2007, 9, s. 29–35.

9. Waszczykowska E., Choroby alergiczne skóry i różnicowanie, „Przegląd Alergologiczny”, 2005, 2(4), s. 24–29.

10. Woźniak-Wakuluk M., Nowicki R., Leki przeciwhistaminowe w alergicznych chorobach skóry, „Forum Medycyny Rodzinnej”, 2008, 2(4), s. 298–301.