Operacja Hartmanna wykonywana jest w znieczuleniu ogólnym. Zabieg wiąże się z wieloma komplikacjami dla pacjenta, takimi jak utrata zdolności oddawania kału drogami naturalnymi. Dzięki niej w wielu przypadkach możliwe jest jednak wydłużenie życia wraz z poprawą jego jakości.
Zobacz także:
Jelito grube – długość jelita grubego, objawy chorób
Niedrożność jelita cienkiego lub jelita grubego – objawy, przyczyny i leczenie
Jak wygląda badanie i diagnostyka jelita cienkiego?
Jak przebiega operacja Hartmanna?
Omawianą operację po raz pierwszy opisał francuski lekarz Henri Albert Hartmann w 1921 roku na 30. Kongresie Francuskiego Towarzystwa Chirurgicznego. Została opracowana w odpowiedzi na wysoką śmiertelność zabiegów wykonywanych przez innego lekarza – Williama Ernesta Milesa w 1908 roku.
Zabieg polega na usunięciu części zmienionego chorobowo jelita grubego wraz z zaszyciem kikuta odbytnicy. W kolejnym etapie wyłania się kolostomię, czyli wyprowadza się światło jelita grubego na powierzchnię ciała. Takie postępowania umożliwia oddawanie kału, gdy droga naturalna już nie funkcjonuje.
Operacja Hartmanna wykonywana jest w znieczuleniu ogólnym. Trwa kilka godzin i wymaga pracy wieloosobowego zespołu. Po zabiegu pacjent pozostaje co najmniej kilka dni w szpitalu celem obserwacji pod kątem możliwych powikłań, początkowej rehabilitacji i usprawnienia.
Wskazania do operacji Hartmanna
Wskazania do wykonania zabiegu ewoluowały przez lata, obecnie ich zakres jest szerszy niż na początku XX wieku. Operację Hartmanna preferuje się w przypadku, kiedy istnieje wysokie ryzyko rozejścia się pierwotnego zespolenia jelita grubego. Jest to jednak zabieg wiążący się z wieloma konsekwencjami dla pacjenta w przyszłości, dlatego konieczność jego wykonania rozpatruje się indywidualnie, by uniknąć niepotrzebnego narażania pacjenta na inwazyjne postępowanie.
Główne wskazania do wykonania operacji Hartmanna to:
- powikłania zapalenia uchyłków – zabieg jest wykonywany w 20–30% przypadków. Najważniejszym wskazaniem są nawracające stany zapalne,
- niedrożność jelita spowodowana rakiem jelita grubego (kiedy to zabieg musi być wykonany natychmiast) lub zagrażające pojawienie się obstrukcji światła przewodu pokarmowego (gdy wykonanie operacji jest planowane),
- rzadsze: niedokrwienie, perforacja jelita spowodowana przez błąd medyczny, choroba Crohna, uszkodzenia popromienne, perforacja podczas kolonoskopii lub spowodowana ciałem obcym, skręt esicy, zapalenie otrzewnej związane z nieszczelnością zespolenia w obrębie przewodu pokarmowego.
Operacja Hartmanna może być również przeprowadzona w każdym przypadku, kiedy niemożliwe jest jednoczasowe odtworzenie ciągłości jelita grubego, a istnieją wskazania do resekcji tego fragmentu przewodu pokarmowego. Taka sytuacja może mieć miejsce, gdy pacjent jest niedożywiony lub znajduje się w ciężkim stanie.
Przeciwwskazania do operacji Hartmanna
Istnieje kilka sytuacji, które lekarze biorą pod uwagę podczas oceny pacjenta pod kątem przeciwwskazań do operacji Hartmanna. Zazwyczaj zabieg ten jest preferowany względem innych metod, szczególnie w stanach bezpośredniego zagrożenia życia, kiedy zaniechanie działania wiąże się z dużym ryzykiem zgonu pacjenta.
Do najważniejszych przeciwwskazań należą:
- niskie ciśnienie;
- cukrzyca;
- zapalenie otrzewnej;
- niedożywienie.
Wyrównanie wyżej wymienionych stanów wraz ze stabilizacją stanu ogólnego zwykle umożliwia wykonanie zabiegu. Kiedy operacja wiąże się z bezpośrednim zagrożeniem życia, rozważa się inne możliwości.
Powikłania operacji Hartmanna
Jak każdy duży zabieg chirurgiczny, operacja Hartmanna wiąże się z ryzykiem powikłań. Do najważniejszych należą: zakażenie rany, wystąpienie przecieku z kikuta odbytnicy, krwawienia do jamy brzusznej, ropnie i zapalenia otrzewnej. Pacjenci częściej narażeni są na przepukliny, przetoki. W trakcie zabiegu możliwe jest uszkodzenie okolicznych struktur, takich jak moczowody. Zgon w konsekwencji operacji Hartmanna grozi głównie osobom w niestabilnym stanie, z ciężkimi powikłaniami, takimi jak zapalenie otrzewnej.
Mimo wszystko w większości przypadków ryzyko związane z powikłaniami jest mniejsze niż korzyści leczenia. Należy pamiętać, iż niepokojące objawy po zabiegu wymagają szybkiej weryfikacji przez lekarza, który wykonywał zabieg. Konieczne jest poddanie się zaplanowanym kontrolom. Zaniechanie może wiązać się z groźnymi dla zdrowia i życia konsekwencjami.
Operacja Hartmanna wiąże się niekiedy z dożywotnim noszeniem stomii, którą należy odpowiednio pielęgnować celem zapobiegnięcia komplikacji. Istnieje jednak wiele towarzystw wspierających osoby, u których istnieje konieczność wyłonienia sztucznego otworu umożliwiającego odprowadzanie kału. W niektórych przypadkach lekarze podejmują się odtworzenia ciągłości przewodu pokarmowego, przywracając mu fizjologiczne funkcje.
Jak działają jelita?
Bibliografia:
1. Noszczyk W. Chirurgia, t. 1–2. PZWL. Warszawa 2005.