Dzięki badaniu dna oka możliwe jest stwierdzenie patologii w zakresie narządu wzroku, a także chorób ogólnoustrojowych, takich jak nadciśnienie czy cukrzyca. Oftalmoskopia nie jest bolesna, ale wymaga współpracy lekarza z pacjentem, dlatego w przypadku małych dzieci konieczne może okazać się znieczulenie ogólne.

Na czym polega badanie dna oka?

Badanie dna oka, inaczej wziernikowanie dna oka lub oftalmoskopia, to część rutynowego badania okulistycznego. Może być wykonywane w sposób pośredni lub bezpośredni, w zależności od użytego narzędzia. Zazwyczaj zlecane jest przez okulistę.

Oftalmoskopia bezpośrednia przeprowadzana jest za pomocą oftalmoskopu, czyli prostego narzędzia zawierającego źródło światła oraz system soczewek. Pozwalają one obejrzeć przez źrenicę w powiększeniu struktury dna oka: ciała szklistego, nerwu wzrokowego, naczyń krwionośnych, siatkówki oraz plamki. Dodatkowo narzędzie ma kolorowe filtry, zmieniające natężenie światła.

Badanie dna oka metodą pośrednią wykonywane jest za pomocą lampy szczelinowej, trójlustra Goldmanna lub soczewki skupiającej, przeznaczonej specjalnie do tego celu. Te metody pozwalają na zobrazowanie dna oka w sposób przestrzenny oraz na pomiar różnych struktur, na przykład średnicy tarczy nerwu wzrokowego.

Co diagnozuje badanie dna oka?

Na podstawie badania dna oka stwierdza się choroby narządu wzroku ciała szklistego, ciała rzęskowego i naczyniówki, nerwu wzrokowego oraz twardówki. Poszukiwanie okulistycznych schorzeń to nie jedyne wskazanie do przeprowadzenia procedury. Dzięki niej możliwa jest również diagnostyka chorób ogólnoustrojowych: cukrzycy, miażdżycy, nadciśnienia tętniczego, które w miarę rozwoju mogą doprowadzić do zmian w obrębie naczyń krwionośnych, również tych znajdujących się w oku.

Inne wskazania do wykonania badania dna oka to:

• wzmożone ciśnienie śródczaszkowe,

• choroby ośrodkowego układu nerwowego przebiegające z nieprawidłową reakcją na światło,

• urazy głowy,

• zaburzenia widzenia barw,

• zaburzenia równowagi,

• nawracające bóle głowy,

• krótkowzroczność.

Badanie dna oka u dziecka wykonuje się również w przypadku wcześniactwa, przebytych zakażeń wewnątrzmacicznych, w zaburzeniach ruchomości gałki ocznej, takich jak zez, w chorobach metabolicznych. Poddawane mu są również dzieci urodzone z zapłodnienia in vitro.

Badanie dna oka w ciąży ma szczególne zastosowanie w przypadku krótkowzroczności kobiety. Dzięki niemu możliwa jest dokładna ocena siatkówki i zaplanowanie sposobu rozwiązania ciąży. W niektórych przypadkach może być konieczne wykonanie cesarskiego cięcia.

Zobacz film i dowiedz się wszystkiego o budowie oka:

Jak wygląda badanie dna oka?

Oftalmoskopię, zarówno pośrednią, jak i bezpośrednią, wykonuje się w pozycji siedzącej. W badaniu dna oka metodą bezpośrednią lekarz przybliża do oka pacjenta ręczny wziernik, trzymając go również blisko swojego oka. Osoba badana powinna patrzeć swobodnie przed siebie, nie mrugać i nie ruszać się.

Badanie dna oka metodą pośrednią za pomocą wziernika Folkmana jest podobne do oftalmoskopii bezpośredniej, ale polega jedynie na przybliżeniu soczewki powiększającej. Źródło światła znajduje się na kasku przymocowanym do głowy lekarza. W przypadku niektórych urządzeń konieczne jest wpuklenie twardówki. Takie badanie wykonuje się w znieczuleniu. Przyrząd układa się na powiece lub na powierzchni oka i delikatnie się go przyciska. Procedura jest całkowicie bezpieczna dla pacjenta. Inną metodą oftalmoskopii pośredniej jest badanie w lampie szczelinowej. Badany opiera głowę oraz podbródek na podpórkach urządzenia. Zaletą tej metody jest możliwość wykonania zdjęć obrazu widzianego przez lekarza.

W większości przypadków procedurę wykonuje się u przytomnych, współpracujących pacjentów. Wyjątkiem są dzieci najmłodsze. Badanie dna oka u niemowlaka oraz u niewspółpracujących kilkulatków wymaga zwykle znieczulenia ogólnego.

Wyniki badania dna oka są dostępne od razu. Lekarz po uzyskaniu obrazu może go zinterpretować.

Jak się przygotować do badania dna oka?

Około 15–30 minut przed badaniem najczęściej poszerza się źrenice za pomocą leków w postaci kropel. Wiąże się to z utratą ostrości widzenia oraz nadwrażliwością na światło na kilka godzin. Badanie dna oka bez kropli wykonuje się u osób chorych na jaskrę. Należy pamiętać, by uprzedzić lekarza o wszystkich chorobach okulistycznych, przyjmowanych lekach i uczuleniach. Na czas trwania procedury należy zdjąć okulary.

Ile kosztuje badanie dna oka?

Rutynowo wykonywane badanie w gabinecie okulistycznym lub u lekarza rodzinnego jest refundowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Gdy pacjent chce wykonać je prywatnie, koszt wynosi około 100–200 zł, w zależności od metody.

Bibliografia:

1. Kański J., Bowling B., Okulistyka kliniczna. Wydawnictwo Elesevier Urban & Partner. Wrocław 2013.

2. Bradford C., Okulistyka. Podręcznik dla studentów. Wydawnictwo Elesevier Urban & Partner. Wrocław 2006