Mięsień mostkowo-obojczykowo-sutkowy (w skrócie MOS) to długi, zaliczany do grupy powierzchownych, mięsień szyi. Występuje symetrycznie po obu stronach ciała. Skutkiem jego deformacji, stanów zapalnych lub innych dysfunkcji jest najczęściej kręcz – przymusowa pozycja głowy ze skręceniem ku bokowi i lekkim uniesieniem.

Budowa mięśnia mostkowo-obojczykowo-sutkowego i jego przyczepy

Mięsień mostkowo-obojczykowo-sutkowy jest zlokalizowany w przedniobocznej części szyi. Jego dwie głowy przyczepiają się do górnej krawędzi rękojeści mostka (obok wcięcia) oraz do przyśrodkowej części obojczyka. Mięsień przebiega skośnie – ku górze i w bok. Jego przyczep znajduje się na czaszce, za uchem – na tzw. wyrostku sutkowatym, który ma kształt zbliżony do stożka. Mięsień jest najlepiej widoczny przy lekkim, bocznym skręceniu głowy.

Unerwienie mięśnia pochodzi z dwóch źródeł:

• z gałązki zewnętrznej XI nerwu czaszkowego, czyli nerwu dodatkowego,
  
• ze splotu szyjnego, utworzonego przez pierwsze cztery pary nerwów rdzeniowych (czyli z poziomu kręgów szyjnych C1–C4).
  

MOS jest unaczyniony w dolnej części przez odgałęzienia tętnicy podobojczykowej, a w górnej – pośrednio z tętnicy szyjnej zewnętrznej.

Działanie mięśnia mostkowo-obojczykowo-sutkowego

MOS jest mięśniem poprzecznie prążkowanym i jego działanie w dużej mierze jest zależne od woli człowieka. Jednak jego właściwe napięcie (wraz z pracą innych mięśni) zapewnia przede wszystkim utrzymanie prawidłowej pozycji głowy. Jej stabilizacja to bardzo trudne zadanie. Masa głowy jest relatywnie duża, znajduje się na szczycie kręgosłupa szyjnego i ma niemal nieograniczoną ruchomość. Musi być jednak stabilizowana ze względu na konieczność ochrony mózgu przed wstrząsami oraz po to, by zapewnić prawidłową pracę narządom wzroku i równowagi. Gdyby nie dynamiczna kontrola i korekta położenia głowy oraz jej sprężysta stabilizacja, zmysły te nie funkcjonowałyby właściwie.

Mięśnie utrzymujące głowę we właściwym położeniu wykonują nieustannie pracę, której zakres zwiększa się w trakcie przebywania w wymuszonej pozycji, poruszania się czy podczas uprawiania sportu. Jednymi z najważniejszych mięśni wykonujących te czynności są mięśnie mostkowo-obojczykowo-sutkowe. Dzięki nim możliwe jest też wykonywanie dużej grupy ruchów dowolnych. Jeśli skurczowi podlega jeden z mięśni – dochodzi do skręcenia głowy w stronę przeciwną. MOS, skracając się, ustawia się wtedy w pozycji niemal pionowej.

Wynik wspólnego działania obu mięśni mostkowo-obojczykowo-sutkowych jest zależny od pozycji głowy w chwili ich skurczu. Jeśli jest ona lekko pochylona, to efektem jest dalsze przygięcie głowy do przodu, z przyciągnięciem brody do mostka. Jeśli zaś głowa jest odchylona lekko ku tyłowi – skurcz powoduje wzmocnienie tego ruchu i skierowanie twarzy ku górze.

Czym jest spastyczność mięśni? Odpowiedź na filmie:

Mięsień mostkowo-obojczykowo-sutkowy – ból

Ból mięśnia mostkowo-obojczykowo-sutkowego jest najczęściej spowodowany jego przeciążeniem i zmęczeniem. Zwykle łatwo go zidentyfikować, ponieważ nasila się przy bocznych skrętach głowy.

Ból może być skutkiem statycznego obciążenia mięśnia (np. przy utrzymywaniu głowy przez dłuższy czas w wymuszonej pozycji) albo urazu. Przyczyną jest wtedy zwykle gwałtowna zmiana położenia głowy (np. w trakcie wypadku komunikacyjnego, upadku), a dolegliwości wynikają z naciągnięcia lub naderwania mięśnia. Utrzymują się one w takich przypadkach maksymalnie przez kilka dni i ustępują samoistnie.

Jeśli ból trwa dłużej albo towarzyszą mu inne objawy, należy skonsultować się z lekarzem, tym bardziej że w obrębie szyi znajduje się wiele innych, ważnych struktur anatomicznych, których choroba może być pierwotną przyczyną bólu. Przykładem mogą być tu choćby szyjne węzły chłonne.

Mięsień mostkowo-obojczykowo-sutkowy – zapalenie

Proces zapalny mięśnia mostkowo-obojczykowo-sutkowego ma najczęściej charakter jałowy, to znaczy nie jest skutkiem infekcji (np. bakteryjnej). Przyczyną są np. stany pourazowe przebiegające z naderwaniem mięśnia lub wylewem krwi, stłuczenie mięśnia albo tworzenie się z innych powodów nacieków białych krwinek w obrębie mięśnia.

Objawami są najczęściej: bolesność, ograniczenie ruchomości, pogrubienie mięśnia, obrzęk okolicznych tkanek miękkich szyi. Przy zapaleniu przewlekłym objawy mogą być mniej nasilone.

Skutkiem trwającego dłużej procesu zapalnego może być postępujące zwłóknienie. Nie tylko zmniejsza ono zdolność do aktywnego skurczu mięśnia, ale też zwykle prowadzi do jego skrócenia i przykurczu wymuszającego nienaturalną pozycję głowy.

Kręcz szyi

Zmiany w obrębie mięśnia mostkowo-obojczykowo-sutkowego są jedną z przyczyn kręczu szyi – utrwalonego przymusowego ustawienia głowy w pozycji bocznego skrętu (czasem też lekkiego uniesienia). Powodami tego zespołu są choroby układowe, neurologiczne, stany pozapalne lub pourazowe albo wady rozwojowe. W tym ostatnim wypadku uważa się, że przyczyną pierwotną jest niedorozwój naczyń zapewniających ukrwienie mięśnia albo brak prawidłowego krążenia wynikający z niewłaściwego ułożenia płodu w macicy.

Kręczem nazywa się też bolesne, krótkotrwałe, napadowe przykurcze mięśnia mostkowo-obojczykowo-sutkowego, które pojawiają się np. po śnie w nieprawidłowej pozycji lub przechłodzeniu szyi. Objawy te ustępują zwykle w krótkim czasie, samoistnie lub po podaniu środków przeciwbólowych i niesterydowych leków przeciwzapalnych.