Schizofrenia to zaburzenie psychotyczne, które charakteryzuje się zmienionym chorobowo przeżywaniem (postrzeganiem, oceną) rzeczywistości i własnej osoby oraz wynikającym z tego nieadekwatnym zachowaniem. Choroba ta znacznie upośledza zdolność do samodzielnego funkcjonowania jednostki i obniża jej komfort życia. Z tego powodu niezbędne jest leczenie schizofrenii.

Objawy schizofrenii a jej leczenie

Schizofrenia wymaga leczenia wielotorowego, ponieważ w jej przebiegu występuje kilka grup symptomów. Należą do nich objawy:

• ● pozytywne (wytwórcze) – urojenia (zaburzenia myślenia, fałszywe, zniekształcające obraz rzeczywistości przekonania, w których prawdziwość chory wierzy mimo dowodów ich bezzasadności), omamy (zaburzenia spostrzegania polegające na realistycznych doznaniach zmysłowych pojawiających się mimo braku realnego bodźca zewnętrznego);
• ● negatywne (ubytkowe) – spadek aktywności, wycofanie społeczne, zanik motywacji, zainteresowań, zubożenie życia emocjonalnego, zaniedbywanie siebie;
• ● zaburzenia funkcji poznawczych – dezorganizacja myślenia, zaburzenia zdolności koncentracji uwagi, zapamiętywania, obniżenie sprawności językowej, problem z rozumieniem rzeczywistości i adekwatnym wykorzystywaniem informacji do bieżących działań;
• ● zaburzenia nastroju – objawy depresyjne spowodowane występowaniem wyżej wymienionych symptomów i powiązane z dużym ryzykiem zachowań samobójczych.

Nowoczesne metody leczenia schizofrenii nastawione są na eliminowanie objawów ze wszystkich wymienionych wyżej grup i wzmocnienie zachowań prozdrowotnych. Służą poprawie funkcjonowania chorego w każdym z obszarów życia – osobistym, rodzinnym, społecznym i zawodowym.

Farmakoterapia w leczeniu schizofrenii

Pierwszym celem leczenia schizofrenii jest zmniejszenie nasilenia objawów wytwórczych, których występowanie może zagrażać otoczeniu pacjenta i jego własnemu bezpieczeństwu. W fazie ostrej psychozy schizofrenicznej niezbędna bywa hospitalizacja chorego. Najczęściej jednak leczenie schizofrenii odbywa się ambulatoryjnie.

Objawy wytwórcze zredukować można dzięki zastosowaniu leków przeciwpsychotycznych (I generacji – np. haloperidol, perfenazyna lub II generacji, o mniejszej liczbie niepożądanych efektów ubocznych – np. olanzapina, aripiprazol). W ściśle uzasadnionych przypadkach (np. nasilonych objawów katatonicznych) dopuszcza się leczenie schizofrenii elektrowstrząsami.

Po ustabilizowaniu stanu pacjenta podejmuje się farmakoterapię, której celem jest przeciwdziałanie objawom z pozostałych grup. Dużą skuteczność wykazują preparaty przeciwdepresyjne, które dobrać należy z uwzględnieniem możliwych interakcji z lekami przeciwpsychotycznymi.

Psychoterapia w leczeniu schizofrenii

Farmakoterapia jest niezbędnym elementem leczenia schizofrenii, zwłaszcza w odniesieniu do objawów wytwórczych. Coraz większą wagę przykłada się jednak także do psychoterapii, w szczególności w nurcie poznawczo-behawioralnym. Jest ona skuteczna jako uzupełnienie leczenia uporczywych objawów wytwórczych, a także jako trening funkcjonowania poznawczego i umiejętności społecznych.

Jeśli chodzi o towarzyszące schizofrenii objawy negatywne, psychoterapeuta powinien w porozumieniu z pacjentem ustalić istotne cele terapii, co pozwala na podjęcie ukierunkowanej interwencji. Jeśli na przykład choremu zależy na aktywizacji zawodowej, należy dopomóc mu w podjęciu pracy w warunkach chronionych, ułatwić pokonywanie bieżących trudności wynikających z choroby.

Istotnym elementem działań terapeutycznych jest psychoedukacja skierowana zarówno do chorego, jak i jego bliskich. Ma ona dopomóc w zrozumieniu choroby, adekwatnym reagowaniu na jej objawy, w szczególności – symptomy rozpoczynającego się nawrotu.

Powyższe oddziaływania psychologiczne ułatwiają choremu powrót do normalnego życia. Dzięki temu mogą przyczynić się do zmniejszenia objawów depresyjnych.

Zapobieganie nawrotom schizofrenii

Jak dotąd nie wykazano skuteczności żadnych metod leczenia naturalnego schizofrenii (bez leków, domowymi sposobami), ale istnieje szereg form postępowania niefarmakologicznego, które należy podejmować w celu utrwalenia osiągniętej poprawy i zapobieżenia nawrotom choroby. Wśród nich szczególnie istotne to:

• modyfikacja trybu życia chorego – remisji objawów służy uregulowany cykl okołodobowy, prawidłowa dieta, regularna aktywność fizyczna;
• całkowita rezygnacja z zażywania substancji psychoaktywnych (np. picia alkoholu, palenia tytoniu) – mogą one powodować nasilenie objawów psychotycznych, a także wchodzić w niebezpieczne interakcje z lekami;
• wykonywanie regularnych badań profilaktycznych w celu wczesnego wykrywania i leczenia współwystępujących chorób somatycznych (osoby cierpiące na schizofrenię znajdują się w grupie zwiększonego ryzyka zapadalności na takie schorzenia, jak cukrzyca czy choroba niedokrwienna serca), które wpływają niekorzystnie na stan psychiczny.

• Bibliografia:

  1. A. Kępiński, Schizofrenia, Kraków 2001.

  2. M. Seligman, E. Walker, D. Rosenhan, Psychopatologia, tł. J. Gilewicz, A. Wojciechowski, Poznań 2003, s. 488–498.

Zobacz film: Na czym polega schizofrenia paranoidalna?