Jedynym skutecznym i pozwalającym na uratowanie życia chorego postępowaniem jest natychmiastowe wykonanie zabiegu operacyjnego. Polega on na usunięciu martwicy jelit i obarczone jest wysoką śmiertelnością.

Zobacz także:

• Budowa jamy brzusznej – otrzewna, narządy i ich topografia
• Choroby jelit – jakie są ich przyczyny? Choroby zapalne jelit, nowotwór jelita grubego – jak się objawiają?
• Perystaltyka jelit – jakie są przyczyny nieprawidłowej pracy jelit?

Czym jest martwica jelit?

Martwica jelit u dorosłych to ciężkie powikłanie chorób przebiegających z niedokrwieniem przewodu pokarmowego. Charakteryzuje się śmiercią komórek w wyniku zmniejszonego napływu krwi do jego ścian. Zarówno martwica jelita grubego, jak i martwica jelita cienkiego jest zagrożeniem dla życia chorego, a jej wystąpienie doprowadza w niemal 90% do zgonu. Uszkodzenie komórek ściany przewodu komórkowego jest w takim przypadku nieodwracalne, co oznacza, że powinny być one jak najszybciej usunięte z organizmu.

Wystąpienie tego powikłania predysponuje do wystąpienia uogólnionego zakażenia prowadzącego do wstrząsu septycznego oraz niewydolności narządowej. Martwe jelito jest bowiem źródłem niesterylnej zawartości, jaką jest kał, która może przedostać się po perforacji do jamy brzusznej, co dodatkowo pogarsza stan pacjenta.

Przyczyny martwicy jelit

Najczęstszą przyczyną martwicy jelita jest ostry stan zwężenia naczynia tętniczego zaopatrującego tę część przewodu pokarmowego przez zakrzep powstały w wyniku chorób układu sercowo-naczyniowego (takich jak migotanie przedsionków czy zawał serca). Inne stany mogące doprowadzić do tego powikłania to zakrzepica żylna, przewlekłe niedokrwienie, choroby autoimmunologiczne czy mechaniczne zwężenie.

Do martwicy jelita może doprowadzić również uwięźnięcie jego fragmentu w worku przepuklinowym, wgłobienie oraz skręt, kiedy dochodzi do obstrukcji, uciśnięcia fragmentu przewodu pokarmowego z odcięciem do niego dopływu krwi.

Objawy martwicy jelit

Znajomość pierwszych objawów niedokrwienia może pomóc zapobiec powstaniu martwicy jelit i skłonić do szybkiej wizyty w szpitalu. Sama martwica jelita jest niezwykle groźnym stanem, w którym dochodzi do znacznego pogorszenia się stanu ogólnego pacjenta i pojawienia się objawów wstrząsu: spadku ciśnienia, wzrostu akcji serca, utraty przytomności. Bez odpowiedniego postępowania nie ma w tym przypadku szans na powrót do zdrowia.

Ostre niedokrwienie jelit przebiega z silnym bólem, najczęściej w okolicy pępka, którego nie da się złagodzić nawet silnymi lekami przeciwbólowymi z grupy opioidów. We wczesnym etapie lekarz podczas badania stwierdza przyspieszenie perystaltyki, czyli ruchów jelit w jamie brzusznej, która po czasie ustaje. Ponadto może pojawić się krwista biegunka, nudności oraz wymioty. U starszych osób lub w ciężkim stanie ogólnym często schorzenie przebiega w sposób niecharakterystyczny, co może opóźniać rozpoznanie. Stany przewlekłe charakteryzują się uporczywą biegunką i bólem brzucha w nadbrzuszu, który pojawia się zazwyczaj kilkanaście minut po spożyciu posiłku. Objawy te mogą doprowadzić do wyniszczenia. Niedokrwienie takie zwykle jest przejściowe, a martwica jelita występuje u około 15 procent chorych.

Leczenie martwicy jelit

Jedynym leczeniem pozwalającym na uratowanie życia chorego w przypadku wystąpienia martwicy jelita jest zabieg operacyjny. Mimo wszystko takie postępowanie charakteryzuje się wysoką śmiertelnością i powinno być wdrożone jak najszybciej od zauważenia początku objawów.

Przed przewiezieniem pacjenta na salę operacyjną konieczne jest podawanie dużej ilości płynów i wspomaganie utrzymania ciśnienia poprzez podaż odpowiednich leków, które pozwolą na czasowe ustabilizowanie stanu pacjenta. Wdraża się również antybiotykoterapię obejmującą szerokie spektrum bakterii. Czasami konieczna jest szybka intubacja celem umożliwienia efektywnego oddychania. Gdy stan pacjenta na to pozwala, wykonuje się badania obrazowe – angiotomografię jamy brzusznej (angio-TK). U osób niestabilnych mimo postępowania terapeutycznego odstępuje się od wykonania badań poprzedzających operację – laparotomię zwiadowczą. W zależności od wyników badań obrazowych dobiera się dodatkowe leczenie w postaci embolektomii bądź leczenia trombolitycznego. Stwierdzenie martwicy jelita w trakcie laparotomii zwiadowczej wymaga wykonania resekcji zmienionego fragmentu oraz naprawy uszkodzonej, sperforowanej ściany.

Zapobieganie martwicy jelit

W myśl zasady „lepiej zapobiegać, niż leczyć” w większości przypadków możliwa jest wcześniejsza interwencja w stanach prowadzących do martwicy jelit, która daje większe szanse na przeżycie długich lat w zdrowiu. Przede wszystkim należy pamiętać o odpowiednim leczeniu i kontrolowaniu stanów, w których istnieje zwiększone ryzyko niedokrwienia oraz chorób ogólnoustrojowych takich jak nadciśnienie, cukrzyca, choroba niedokrwienna serca. Wskazane jest wdrożenie terapii przeciwpłytkowej oraz kontrola czynników ryzyka miażdżycy, czyli zaprzestanie palenia tytoniu, redukcja masy ciała w przypadku otyłości, a także obniżenie poziomu cholesterolu we krwi.

Zobacz film: Jak zbudowany jest układ pokarmowy?

Bibliografia:

1. E. Campbell, Bowel necrosis, University of Tennessee, St. Thomas. Styczeń 2019. Dostęp: Internet, NCBI.

2. A. Szczeklik, Interna Szczeklika, Kraków 2018.