Charakterystyczne dla ospy małpiej wykwity skórne i bolesne węzły chłonne są bardzo podobne do objawów ospy prawdziwej. Choroba rzadko przenosi się na ludzi, ale jeśli człowiek zarazi się nią, może mieć bardzo ciężki przebieg. Kiedyś cechowała ją także wysoka śmiertelność. Umierało wielu zakażonych, którzy przyjmowali wcześniej szczepienia ochronne przeciw klasycznej postaci ospy. Obecnie odsetek zgonów spowodowanych zakażeniem zmniejszył się do zaledwie 1,5% populacji.
Czym jest małpia ospa?
Małpia ospa jest chorobą zakaźną przenoszoną przez wiewiórki. Po raz pierwszy zaobserwowano ją u małp w 1958 roku. Na ludzi przechodzi rzadko, ale jeśli dojdzie do zakażenia, może być śmiertelna. Jej pierwsze przypadki w ludzkiej populacji rozpoznano w 1970 roku w Demokratycznej Republice Konga. Tam też obserwowano zachorowania przez dłuższy czas. W 2003 roku wirus pojawił się w Stanach Zjednoczonych, a w 2018 w Wielkiej Brytanii. Były to jednak pojedyncze przypadki zakażeń.
Małpią ospę wywołuje wirus należący do gatunku Orthopoxvirus, a dokładniej do rodziny Poxviridae i podrodziny Chordopoxvirinae. Atakuje głównie kręgowce, w tym ssaki i ludzi oraz stawonogi, które stanowią dla niego rodzaj inkubatorów. Wirusy należące do tej grupy są odpowiedzialne za rozwój różnych postaci ospy.
Jak można się zarazić małpią ospą?
Choroba przenosi się drogą kropelkową. Na zarażenie ospą małpią szczególnie narażone są osoby, które zostaną ugryzione lub będą miały kontakt z wydzielinami chorego, mimo że wirus rzadko przenosi się na ludzi. Jeśli tak się stanie, może mieć bardzo ciężki przebieg. Zachorowanie ponadto nie chroni przed powtórnym zakażeniem.
Polecamy: Niewidzialny zabójca. Co musisz wiedzieć o wirusie ospy? Nowy program na Discovery Channel
Objawy małpiej ospy
Okres inkubacji wirusa małpiej ospy wynosi 2–21 dni. Jego obecność manifestuje się szeregiem dolegliwości. Występuje gorączka, której towarzyszą dreszcze i zlewne poty oraz postępujące osłabienie ogólne. Po upływie około 3 dni od momentu zakażenia pojawia się charakterystyczna dla tej choroby wysypka. Z początku są to niewinne plamki na skórze, które później przeistaczają się w pęcherzyki wypełnione płynem surowiczym. Zmiany skórne obejmują twarz, okolice nozdrzy i warg, kończyny górne i dolne oraz owłosioną skórę głowy i błony śluzowe. Są uporczywie swędzące tak samo, jak przy ospie prawdziwej. Ich rozwój trwa 2 lub 3 tygodnie, po czym tworzą strupki. Mogą pozostawiać głębokie blizny.
Innym objawem świadczącym o zakażeniu małpią ospą jest znaczne powiększenie węzłów chłonnych (zarówno szyjnych, jak i pachwinowych), czyli tzw. limfadenopatia. Jest to jedyny symptom, który odróżnia małpią ospę od postaci klasycznej. Chorzy skarżą się też na bóle gardła, kaszel i biegunkę. Bardzo często mają też owrzodzenia w jamie ustnej.
Jak rozpoznać zakażenie małpią ospą?
Diagnostyka małpiej ospy nie jest trudna, ponieważ objawy choroby są charakterystyczne. U chorego stwierdza się gorączkę razem z wysypką krostkową. W badaniu przedmiotowym widać bardzo powiększone węzły chłonne. Pacjent skarży się też na bóle gardła, pleców oraz kaszel, który przebiega z narastającą dusznością. DNA wirusa można wykryć testem PCR. Stanowi to potwierdzenie diagnozy.
Polecamy: Czarna ospa (ospa prawdziwa). Zakażenie, objawy i leczenie
Jak rozpoznać co wywołało infekcję? Zobacz nasz film:
Leczenie małpiej ospy
Nie ma jednego leku, który złagodziłby dolegliwości wywołane zakażeniem. Leczenie jest wyłącznie objawowe i opiera się na podawaniu środków przeciwbólowych oraz przeciwwirusowych. Wysypki nie można drapać. Chorym, którzy nie mogą sobie z nią poradzić, można podać leki przeciwświądowe. Standardowo zaleca się także leki przeciwgorączkowe.
Małpia ospa a śmiertelność
Małpia ospa jest chorobą o wyjątkowo ciężkim przebiegu i dużym odsetku śmiertelności. Podczas pierwszej wykrytej epidemii zmarło blisko 10% chorych, w tym dzieci w wieku poniżej pięciu lat. Obecnie śmiertelność zmniejszyła się do około 1,5%.
Przed zakażeniem można się uchronić, decydując się na szczepienie ochronne. Działa ono co prawda na ospę prawdziwą, lecz uważa się, że może zmniejszyć częstotliwość ponownych zachorowań. Niestety nie udokumentowano jak dotąd dowodu potwierdzającego to założenie w żadnych badaniach klinicznych. Dawkę szczepionki podaje się w terminie do 4 dni od momentu podejrzenia zachorowania, ale można zaszczepić człowieka nawet do 14 dni po kontakcie. Jest ono niezbędne, zwłaszcza dla osób, które przebywały w rejonach endemicznych lub planują tam wyjechać.
Bibliografia:
- Prokopowicz D., Wierzbicka I. 0spa małpia – groźna zoonoza, Medycyna Wet., 61 (1), 2005