Tłuszcze w organizmie pełnią ważne funkcje, ale ich nadmiar jest szkodliwy. Lipidy odpowiedzialne są m.in. za utrzymywanie prawidłowej gospodarki wodno-elektrolitowej organizmu, budują błony komórkowe, są rozpuszczalnikami dla substancji niezbędnych dla działania organizmu nierozpuszczalnych w wodzie. W diecie tłuszcze powinny stanowić od 25 do 30% wszystkich spożywanych kalorii.

Badanie lipidogram: co to jest i do czego służy?

Lipidogram to badanie określających gospodarkę tłuszczową w organizmie. Jego inna nazwa to profil lipidowy. Określa ono cztery parametry:

• cholesterol całkowity,
  
• cholesterol LDL – tzw. zły cholesterol,
  
• cholesterol HDL – tzw. dobry cholesterol,
  
• trójglicerydy.
  

Stężenie tych związków pozwala stwierdzić, czy u badanego zachodzi ryzyko wystąpienia chorób układu krążenia.

Zobacz także: Trójglicerydy: ich rola w organizmie, normy, interpretacja wyników i sposoby na obniżenie

Lipidogram: badanie dla osób z grupy ryzyka chorób układu krążenia

U zdrowych mężczyzn i kobiet lipidogram to część profilaktyki i powinien być przeprowadzany przynajmniej raz na 5 lat po 20. roku życia. Częściej badanie powinny wykonywać osoby, które są w grupie ryzyka chorób układu sercowo-naczyniowego oraz mężczyźni powyżej 35 lat i kobiety powyżej 45. roku życia. Profil lipidowy należy wykonywać regularnie u osób, które:

• prowadzą niehigieniczny tryb życia – jedzą niezdrowe jedzenie bogate w tłuszcze (zwłaszcza zwierzęce), zażywają mało ruchu,
  
• są palaczami,
  
• nadużywają alkoholu,
  
• są otyłe lub mają nadwagę,
  
• chorują na cukrzycę (szczególnie u diabetyków z cukrzycą typu 2),
  
• mają nadczynność lub niedoczynność tarczycy,
  
• mają stwierdzoną chorobę związaną z układem krwionośnym – miażdżycę, nadciśnienie tętnicze krwi, chorobę wieńcową, chorobę niedokrwienną czy chorobę naczyń w jakimkolwiek obszarze ciała, szczególnie mózgu lub naczyń obwodowych (tętnic z wyjątkiem tętnic wieńcowych, łuku aorty oraz tętnic mózgu).
  

Osoby takie należą do grupy ryzyka chorób układu krążenia. Wskazaniem do kontroli stężenia związków tłuszczowych w organizmie jest też występowanie w rodzinie chorób układu sercowo-naczyniowego.

Lipidogram: przygotowanie do badania

Do wykonania lipidogramu należy się przygotować nawet 3 tygodnie wcześniej. Ważne jest, by w ciągu 3 tygodni przed wykonaniem lipidogramu:

• nie spożywać alkoholu,
  
• nie zażywać leków wpływających na gospodarkę tłuszczową organizmu,
  
• nie zmieniać swojej normalnej diety – żywić się tak, jak zwykle, nie zwiększając ani nie zmniejszając ilości spożywanych tłuszczów, cukrów i ilości posiłków (w przeciwnym razie wynik lipidogramu nie będzie wiarygodny).
  

Minimum 3 tygodnie przed badaniem należy też wyleczyć wszelkie infekcje i stany zapalne.

Normą jest lipidogram na czczo. Między badaniem a ostatnim posiłkiem powinno upłynąć nie mniej niż 12 godzin. Profil lipidowy oznacza się na podstawie próbki krwi żylnej, najczęściej pobieranej z żyły w zgięciu łokciowym.

Lipidogram: normy dla płci i stanu zdrowia

U zdrowych kobiet i mężczyzn prawidłowe wyniki lipidogramu to:

• cholesterol całkowity (oznaczany TC) do 200 miligramów na decylitr krwi (mg/dl);
  
• frakcja LDL cholesterolu (oznaczana LDL-C) poniżej 115 mg/dl;
  
• frakcja HDL cholesterolu (oznaczana HDL-C) u kobiet powyżej 50 mg/dl, u mężczyzn powyżej 40 mg/dl;
  
• trójglicerydy (oznaczane TG) poniżej 150 mg/dl.
  

Wszelkie odchylenia od normy w wynikach lipidogramu powinny być skonsultowane z lekarzem, ponieważ – zwłaszcza jeśli są duże – wymagają podjęcia leczenia.

Ile powinien wynosić bezpieczny poziom cholesterolu we krwi? Dowiesz się tego z filmu:

Normy stężenia cholesterolu i trójglicerydów we krwi różnią się dla osób zdrowych i osób obciążonych ryzykiem wystąpienia chorób układu sercowo-naczyniowego – są bardziej rygorystyczne dla tej drugiej grupy. Normy lipidogramu dla cukrzyków i osób chorych na miażdżycę to:

• cholesterol całkowity poniżej 175 mg/dl;
  
• frakcja LDL cholesterolu poniżej 100 mg/dl;
  
• frakcja HDL cholesterolu tak jak u osób zdrowych – powyżej 40 mg/dl;
  
• dla trójglicerydów norma jest taka sama jak dla ludzi zdrowych – poniżej 150 mg/dl.
  

Frakcja HDL cholesterolu to jedyny parametr, dla którego określa się dolną normę. To tzw. dobry cholesterol, który zmniejsza ryzyko chorób układu krążenia.

Lipidogram: interpretacja wyników

Interpretacja wyników lipidogramu powinna uwzględniać ogólny stan zdrowia osoby badanej i możliwe czynniki podważające wiarygodność otrzymanych rezultatów. Co może wpłynąć na zafałszowanie wyników lipidogramu?

• Przedawkowanie witaminy C – może dawać fałszywie niski wynik,
  
• Ciąża (2. i 3. trymestr), zastój żylny – dają fałszywie wysokie wyniki.
  

Stężenie cholesterolu całkowitego w przedziale między 200 a 239 mg/dl określa się podwyższonym poziomem, a powyżej 240 mg/dl – wysokim. Wszelkie odchylenia od normy powinny być impulsem dla dalszej diagnostyki. Nieprawidłowe wyniki lipidogramu mogą sugerować m.in. choroby wątroby, nerek, trzustki czy tarczycy.

Stężenie tłuszczów we krwi można regulować przez zmianę trybu życia, a szczególnie diety na niskotłuszczową. Jeśli ta metoda nie przyniesie efektów po 3 miesiącach, wówczas włącza się leczenie farmakologiczne.

Lipidogram: cena, refundacja, skierowanie

Lipidogram to badanie krwi, które jest refundowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Skierowanie powinien wystawić lekarz rodzinny w ramach profilaktyki nie rzadziej niż co 5 lat. U osób z grupy ryzyka lub chorych – częściej. Badanie to można wykonać także na własną rękę, bez skierowania. Cena lipidogramu waha się między 25 a 35 złotych.