Lidokaina to lek o działaniu znieczulającym miejscowo, który stosuje się do leczenia bólu, znieczuleń przy mniejszych zabiegach chirurgicznych albo procedurach diagnostycznych oraz w kardiologii – do terapii zaburzeń rytmu serca. Pojawia się na rynku w wielu postaciach, w tym również dostępnych bez recepty.

Lidokaina – działanie

Działanie lidokainy polega na zmniejszeniu zdolności komórek nerwowych do przewodzenia impulsów. Odbywa się to poprzez blokowanie kanałów sodowych w błonie komórkowej neuronu, co zmniejsza jej zdolność do depolaryzacji zapoczątkowującej przenoszenie sygnału z zakończeń nerwowych drogą wstępującą aż do ośrodków czuciowych i bólowych.

Należy zwrócić uwagę na fakt, że stosowanie lidokainy nie blokuje wybiórczo przewodzenia impulsów bólowych, ale powoduje upośledzenie przewodzenia wszystkich sygnałów czuciowych i ruchowych. Sprawia to, że podanie leku może hamować odruchowe reakcje obronne, np.:

• znieczulona skóra nie będzie reagowała na silny nacisk, zimno i gorąco, co grozi urazem, oparzeniem albo odmrożeniem,
  
• przypadkowe, nadmierne znieczulenie błony śluzowej gardła może prowadzić do zahamowania odruchu kaszlowego i zachłyśnięcia lub zadławienia,
  
• znieczulenie rogówki hamuje chroniący ją odruch zamykania powieki pod wpływem drażniącego bodźca i może doprowadzić do uszkodzenia tej ważnej struktury oka.
  

Lidokaina w żelu, maści lub w spreju – stosowanie miejscowe

Lidokaina znajduje się w wielu preparatach aplikowanych miejscowo, w tym również takich, które można kupić bez konsultacji z lekarzem. Maści, żele i spreje bez recepty stosuje się w stanach powodujących dolegliwości bólowe, takich jak np.:

• zmiany zapalne po urazach, użądleniu lub ukąszeniu przez owady,
  
• przewlekłe zmiany skórne przebiegające ze świądem lub bólem (np. w przebiegu półpaśca).
  

Żel z lidokainą pomocny jest często podczas ząbkowania u niemowlaków i małych dzieci – zmniejsza związane z tym procesem dolegliwości. Lidokaina w maści stosowana jest w przypadku silnych dolegliwości spowodowanych hemoroidami odbytu (stan zapalny guzków krwawniczych, oddawanie stolca przy zaparciach itp.). Preparaty takie wykorzystywane są też przez mężczyzn cierpiących na przedwczesny wytrysk. Zastosowanie ich powoduje zmniejszenie wrażliwości żołędzi na bodźce, zmniejszenie pobudliwości i przedłużenie stosunku płciowego.

Żele, maści i spreje z lidokainą stosowane są przez personel medyczny do uzyskania krótkotrwałego znieczulenia miejscowego przy wielu badaniach diagnostycznych i leczniczych, takich jak np.:

• znieczulenie skóry przed pobraniem krwi u dzieci,
  
• wykonanie drobnego nacięcia skóry, punkcji,
  
• wkłucie wenflonu,
  
• ekstrakcja zęba, zabiegi zszycia dziąsła,
  
• wprowadzenie cewnika do cewki moczowej,
  
• założenie sondy nosowo-żołądkowej,
  
• wprowadzenie rektoskopu lub kolonoskopu do odbytu,
  
• wykonanie drobnego, powierzchownego zabiegu w obrębie sromu.

Plastry z lidokainą

Plastry z lidokainą to środki, których zadaniem jest eliminowanie dolegliwości związanych z przewlekłymi nerwobólami. Preparat leczniczy jest z nich uwalniany stopniowo i przenika przez powłoki, znieczulając nerw będący przyczyną bólu i poprawiając na dłuższy czas stan chorego.

Stosowanie lidokainy w iniekcji do znieczuleń regionalnych

Lidokaina w iniekcji jest stosowana do znieczuleń nasiękowych i przewodowych w chirurgii ogólnej, ortopedycznej i urazowej, ginekologii i położnictwie, stomatologii, w trakcie zabiegów szczękowo-twarzowych i plastycznych. Lidokainę w zastrzyku, przygotowaną w odpowiednim stężeniu, podaje się w celu wykonania blokady (np. nerwu międzyżebrowego, splotu barkowego). Odpowiednie formy recepturowe mogą być wykorzystane do wykonania znieczuleń podpajęczynówkowych lub nadoponowych (popularnie nazywanych znieczuleniami lędźwiowymi).

Zobacz film i sprawdź na czym polega nowoczesne znieczulenie podawane pod nadzorem komputera: 

Stosowanie lidokainy w kardiologii

Lidokaina zaaplikowana dożylnie ma nasercowe działanie antyarytmiczne. Hamuje komorowe zaburzenia rytmu, takie jak skurcze dodatkowe czy częstoskurcze. Lek jest wtedy podawany w postaci pojedynczych dawek lub ciągłego wlewu, pod stałą kontrolą lekarską.

Należy pamiętać, że stosowanie na skórę dużych ilości preparatów zawierających lidokainę może powodować jej przenikanie do krwi. Kumulowanie się leku bywa przyczyną powikłań w postaci zaburzeń rytmu serca. Prawdopodobieństwo takiego zdarzenia rośnie szczególnie w przypadku, gdy żel lub maść są aplikowane na duże, zmienione chorobowo powierzchnie (np. oparzone lub ze zmianami zapalnymi, wypryskiem).

Lidokaina – stosowanie w okresie ciąży i podczas karmienia

Stosowanie preparatów z lidokainą w ciąży i podczas karmienia piersią powinno być zawsze poprzedzone konsultacją lekarską ze względu na możliwe działania niepożądane i interakcje z innymi lekami. Lidokaina przenika przez łożysko do krwioobiegu płodu i jest wydzielana z pokarmem. Należy jednak do kategorii A według klasyfikacji amerykańskiej Agencji Żywności i Leków. Oznacza to, że dotychczasowe badania nie wykazały ryzyka dla płodu.