Stopa cukrzycowa stanowi jedno z najpoważniejszych powikłań cukrzycy typu I i II. Zaniechanie leczenia choroby sprzyja jej postępowi i może grozić posocznicą oraz amputacją fragmentu lub całości stopy. Odpowiednia profilaktyka znacznie minimalizuje rozwinięcie się stopy cukrzycowej.
Czym jest stopa cukrzycowa?
Stopa cukrzycowa to zespół specyficznych dolegliwości somatycznych, dotyczących tkanek powierzchniowych i głębokich stopy. Schorzenie stanowi następstwo nieprawidłowo leczonej cukrzycy typu I i II, w której przewlekła hiperglikemia prowadzi do uszkodzeń naczyń krwionośnych oraz włókien nerwów obwodowych. Objawy stopy cukrzycowej obejmują różnego rodzaju zaburzenia neurologiczne, jak uczucie pieczenia, mrowienia i drętwienia stopy oraz zniesienie odczuwania bólu i temperatury. Ponadto charakterystycznym elementem choroby są deformacje palców, podwyższenie sklepienia podłużnego stopy oraz modzele, czyli nadmiernie zrogowaciały naskórek wynikający z zaburzenia rozkładu sił nacisku i przeciążenia podeszwy stóp. Na zespół stopy cukrzycowej składa się szereg dodatkowych objawów wpływających na wygląd stopy oraz jej funkcjonalność w stosunku do całej kończyny dolnej. Jednym z bardziej niebezpiecznych i ostatecznych symptomów jest owrzodzenie różnego stopnia, występujące zwykle w towarzystwie wysięków. Stopa cukrzycowa stanowi przyczynę pogorszenia jakości chodu, a nierzadko też niepełnosprawności ruchowej ze względu na dokonaną amputację części kończyny objętej martwicą. Leczenie stopy cukrzycowej jest niezbędne w celu ograniczenia postępu zgorzeli, poprawy stanu zdrowia i uniknięcia amputacji na wyższych poziomach kończyny dolnej.
Leczenie stopy cukrzycowej
Leczenie stopy cukrzycowej jest trudne, wymaga zaangażowania interdyscyplinarnego zespołu specjalistów z dziedziny diabetologii, chirurgii ogólnej i naczyniowej, ortopedii, fizjoterapii czy podologii. Podstawowe znaczenie w terapii schorzenia ma wyrównanie cukrzycy i utrzymanie odpowiedniej glikemii. Uzyskanie kontroli metabolicznej zwykle odbywa się za pomocą intensywnej insulinoterapii metodą zastrzyków podskórnych lub pompy insulinowej, która służy do podawania insuliny w sposób ciągły. W zależności od stanu pacjenta i braku przeciwwskazań medycznych, dopuszczalne jest zażywanie leków doustnych hipoglikemizujących. Uzupełnieniem farmakoterapii jest także:
- leczenie przyczynowe neuropatii cukrzycowej i zespołu niedokrwiennego, wpływające na insulinowrażliwość ustroju, uzupełnienie niedoborów witaminy B1, obniżenie ciśnienia tętniczego krwi, łagodzenie ostrego bólu i zmniejszanie powikłań neuropatii, nefropatii i retinopatii;
- leczenie objawowe z użyciem leków przeciwbólowych i przeciwdepresyjnych, czyli obniżających aktywność centralnego układu nerwowego.
Leczenie stopy cukrzycowej – metody niefarmakologiczne
W okresie stanu zapalnego obowiązuje bezwzględny zakaz obciążania kończyny. Odciążenie stopy cukrzycowej uzyskuje się poprzez:
- specjalne obuwie ortopedyczne, obejmujące przodostopie lub piętę, tzw. aircasty, przypominające buty narciarskie;
- wkładki ortopedyczne;
- kule i wózek inwalidzki;
- opatrunek gipsowy;
- elewację kończyny i pozycje ułożeniowe.
Zasadnicze znaczenie ma również but wyrównawczy na zdrową stopę. W przypadku zranienia lub pojawiających się owrzodzeń należy stosować zabiegi podiatryczne, takie jak opracowanie rany, opatrunki zapewniające wilgotne środowisko rany, m.in. plastry żelowe, hydrokoloidowe, alginianowe czy srebrno-węglowe. Leczenie owrzodzeń stopy cukrzycowej obejmuje także regularne chirurgiczne czyszczenie rany poprzez drenaż i nacinanie w celu usunięcia martwiczych tkanek i zapobiegania rozsiewowi bakterii. Następnie pobierany jest materiał do badań mikrobiologicznych, w których dodatni wynik sugeruje zakażenie. W przypadku infekcji zaleca się doustną lub miejscową antybiotykoterapię. Jedną ze skutecznych metod chirurgicznych, oszczędzających kończynę przed amputacją, jest naczyniowa chirurgia rewaskularyzacyjna niedokrwienia, polegająca na rekonstrukcji naczyń obwodowych, zwykle w segmencie udowym. Leczenie stopy cukrzycowej uwzględnia również m.in.:
- terapię hiperbaryczną, wykorzystującą stuprocentowy tlen pod zwiększonym ciśnieniem atmosferycznym, podawany za pomocą specjalnej komory. Terapia poprawia i przyspiesza naturalne mechanizmy gojenia i procesy naprawcze ran w wyniku pozbawienia bakterii zdolności przenikania przez tkanki;
- larwy muchy plujki, wydzielające enzymy trawienne, które po zmieszaniu z martwiczą tkanką są spożywane przez larwy;
- zabiegi fizykoterapeutyczne, takie jak lasero- i ozonoterapia.
Leczenie stopy cukrzycowej przewiduje edukację pacjenta w zakresie pielęgnacji ran, prewencji owrzodzeń i higieny stóp. Ponadto istotne jest przestrzeganie zaleceń lekarskich i regularne zażywanie leków.
Zobacz film: Jak walczyć z cukrzycą?
Bibliografia:
1. Karnafel W., „Zespół stopy cukrzycowej”, PZWL, Warszawa 2014;
2. Karnafel W., „Stopa cukrzycowa. Diabetologia”, Czelej, Lublin 2008;
3. Korzon-Burakowska A., „Zespół stopy cukrzycowej – patogeneza i praktyczne aspekty postępowania”, Choroby Serca i Naczyń 2007; 4 (2).