Sposób leczenia zapalenia zatok przynosowych zależy od tego, czy jest to stan ostry, czy przewlekły. Jeśli czynnikami wywołującymi zapalenie są alergie lub infekcje wirusowe, najczęściej można leczyć ten stan chorobowy bez stosowania antybiotyków – domowymi sposobami lub z użyciem leków działających objawowo.
Czym jest zapalenie zatok?
Zapalenie zatok to stan chorobowy dotyczący upowietrznionych przestrzeni struktur czaszki łączących się z jamą nosową. U człowieka występują cztery pary zatok: czołowe, klinowe, szczękowe i sitowe. Ich kształt i wielkość są zmienne, mogą też być podzielone na mniejsze przestrzenie cienkimi blaszkami kostnymi. W warunkach prawidłowych wydzielina wyściełających zatoki błon śluzowych wydostaje się przez ujścia przewodów łączących do jamy nosowej, a wdychane przez człowieka powietrze, mieszając się z tym znajdującym się w zatokach, ogrzewa się, oczyszcza i nawilża.
Zapalenie zatok wiąże się najczęściej z obrzękiem lub (w przewlekłych stanach) przerostem błony śluzowej. Powoduje to zamykanie się ujść zatok i nie pozwala na swobodny wypływ wydzieliny. Jej zastój stwarza odpowiednie warunki do rozwoju wtórnych infekcji bakteryjnych lub grzybiczych, które nasilają objawy.
Przyczyny zapalenia zatok
Najczęstszymi przyczynami zapalenia zatok są infekcje górnych dróg oddechowych, zarówno wirusowe, jak i bakteryjne. Te ostatnie mogą powodować tworzenie się dużych ilości gęstej wydzieliny o charakterze ropnym, której odpływ jest utrudniony i łatwiej prowadzi do niedrożności ujść zatok. Stany zapalne mogą też być wywoływane przez reakcje alergiczne.
Zapalenie zatok trwa zwykle 2–3 tygodnie i jeśli nie przekracza jednego miesiąca, uważa się je za ostrą odmianę choroby. Stany nawracające lub trwające zdecydowanie dłużej to zapalenia przewlekłe. Wydłużaniu się okresu choroby i pogłębianiu zmian sprzyjają np.:
- skrzywienia przegrody nosowej,
- anomalie budowy zatok,
- polipy w jamie nosowej lub zatokach,
- okołowierzchołkowe zmiany zapalne zębów (dotyczy zatok szczękowych),
- stany obniżonej odporności,
- stałe drażnienie górnych dróg oddechowych (np. dymem papierosowym, pyłami lub substancjami chemicznymi).
Leczenie zapalenia zatok
Leczenie zapalenia zatok przynosowych klinowych, szczękowych, sitowych czy czołowych przebiega identycznie. W przypadku stanów ostrych podstawową formą terapii są działania objawowe. Dotyczą one:
- ograniczenia obrzęku błony śluzowej jamy nosowej,
- upłynnienia i zmniejszenia ilości wydzieliny, która może blokować i wypełniać zatoki,
- zwalczania objawów dodatkowych, takich jak bóle głowy czy gorączka.
Celem jest udrożnienie ujść zatok i zapobieżenie zaleganiu w nich treści śluzowej bądź ropnej. Najczęściej stosowanymi preparatami są krople do nosa. Zawierają one np. lekko hipertoniczny roztwór soli, który powoduje rozrzedzenie wydzieliny lub środki obkurczające naczynia krwionośne i redukujące obrzęk.
Stosując preparaty zmniejszające ukrwienie błony śluzowej, należy pamiętać, że ich przewlekłe nadużywanie może doprowadzić nawet do zaniku tej delikatnej tkanki. Dawkowanie powinno być zgodne z zaleceniami lekarza. Niektóre środki rozrzedzające wydzielinę mogą być też podawane w postaci syropu lub tabletek.
Przeziębienie a zapalenie zatok? Czym się różną? Dowiesz się tego z filmu:
Przewlekłe czy nawracające zapalenia zatok leczy się dodatkowo miejscowo podawanymi glikokortykosteroidami (działającymi silnie przeciwzapalnie) oraz antybiotykami. Terapia musi być poprzedzona dokładnym badaniem laryngologicznym i diagnostyką pozwalającą wykluczyć zmiany takie jak polipy, skrzywienie przegrody nosowej czy deformacje zatok. Często stosowane są metody endoskopowe (wziernikowanie zatok) oraz techniki obrazowe (np. tomografia komputerowa – CT).
Jak wyleczyć zapalenie zatok domowymi sposobami?
Ważnym uzupełnieniem leczenia zarówno ostrego, jak i przewlekłego zapalenia zatok są metody domowe. Najwięcej efektów u dorosłego i dziecka przynoszą preparaty ziołowe obniżające temperaturę, zmniejszające dolegliwości bólowe czy o działaniu wykrztuśnym (powodujące upłynnienie wydzieliny). Skuteczną metodą bywa nagrzewanie zatok, choć u niektórych osób reakcja na ciepło może być paradoksalna.
Cenne jest stosowanie olejków eterycznych (np. eukaliptusowego, szałwiowego, miętowego), które mogą być dodawane do inhalacji albo stosowane do smarowania czoła czy okolic dziurek nosa. W każdym przypadku należy pamiętać o tym, by chora osoba przebywała w wietrzonym pomieszczeniu, w którym powietrze nie powinno być suche i zbyt ciepłe. Ważne jest także, by przyjmowała odpowiednią ilość płynów i regularnie wydmuchiwała nos. Często spotykane u dzieci pociąganie nosem zwiększa zaleganie wydzieliny oraz może powodować jej przedostawanie się do zatok i zaostrzenie choroby.
Bibliografia:
- W. Szyfter, Laryngologia – wybrane zagadnienia z patologii jamy ustnej, gardła, krtani i okolic, Poznań 2016.
- Szczeklik, P. Gajewski, Interna Szczeklika 2018, Liszki 2018.