Badanie kardiotokograficzne (KTG) opiera się na obserwacji oraz zapisie parametrów związanych z pracą serca i ruchami płodu, częstością i siłą pojawiających się skurczów macicy, a także reakcjami płodu na nie. Monitoring zachowania dziecka pod wpływem skurczów macicy jest najważniejszą częścią KTG, które pozwala na ocenienie stanu płodu. Badanie ma na celu wykrycie m.in. zakażenia i niedotlenienia. Co więcej, pozwala uniknąć możliwych powikłań już podczas porodu.

KTG – przebieg

Kardiotokografia może być wykonywana w postaci testów: niestresowego i stresowego. To właśnie test akceleracyjno-ruchowy (niestresowy) jest potocznie określany mianem KTG i zazwyczaj jest przeprowadzany przez 30 minut. Natomiast badanie stresowe jest wywoływane farmakologicznie przez dożylne podanie oksytocyny i trwa określony czas (od 30 do 60 minut). Bywa określane testem oksytocynowym albo skurczowym.

Oksytocyna jest hormonem, którego poziom wzrasta wraz z nadchodzącym porodem oraz powoduje silniejsze skurcze macicy. Stosuję się ją celem wywołania akcji porodowej jak również wspomagająco w obkurczaniu się macicy po porodzie. Również podczas wykonywania testu skurczowego kobieta otrzymuje kroplówkę z oksytocyną. Badanie to zaleca się wówczas, gdy niestresowe KTG daje negatywny wynik, pojawiają się powikłania bądź jest to ciąża z wysokim ryzykiem, i zawsze – ze względu na ryzyko przedwczesnego porodu – przeprowadza się je na terenie szpitala.

KTG płodu występuje w dwóch postaciach monitorowania: zewnętrznego i wewnętrznego. Przebieg obu badań wygląda następująco.

W przypadku monitorowania zewnętrznego pacjentce lezącej na lewym boku zakłada się na brzuch dwa pasy z czujnikami. Jeden ma zadanie zmierzyć liczbę uderzeń serca płodu, a drugi – skurcze macicy. Wyniki pokazywane są na ekranie monitora. Zazwyczaj badanie trwa 30 minut, jednak w razie potrzeby może zostać wydłużone nawet do godziny. Monitorowanie zewnętrzne jest bezpieczne, nie powoduje dyskomfortu ani bólu. Jeśli występują komplikacje, lekarz może zdecydować o podpięciu kobiety do aparatury na cały poród.

Monitorowanie wewnętrzne wykorzystywane jest w sytuacji, gdy potrzebne są dokładniejsze wyniki. Przez szyjkę macicy jest wprowadzana elektroda, którą następnie umieszcza się na główce dziecka. To pozwala na zmierzenie rytmu serca. Czujnik badający skurcze macicy przykłada się do brzucha. Ten test można wykonać, wówczas gdy rozwarcie szyjki macicy wynosi od 1 do 2 cm, a błony płodowe są pęknięte. Ten sposób stosuje się bardzo rzadko.

Kiedy zrobić KTG?

Kardiotokografia powinna być wykonywana pod koniec ciąży oraz w trakcie porodu. Jeżeli płód rośnie prawidłowo, pierwsze KTG powinno się wykonać się po 40. tygodniu ciąży. i należy powtarzać co 2–3 dni, aż do czasu rozwiązania. W niektórych przypadkach KTG płodu jest wymagane wcześniej niż w terminie porodu.

Można je wykonać po 23-24. tygodniu ciąży. Wskazaniami do przeprowadzenia kardiotokografii jest ciąża zagrożona, z możliwością powikłań lub mnoga. Lekarze zalecają przeprowadzenie testów także wtedy, gdy pojawiają się: urazy brzucha, cukrzyca, krwawienie z pochwy, nadciśnienie tętnicze, słabe bądź nieodczuwalne ruchy dziecka. Płód musi być monitorowany, gdy zostanie wykryta u niego wada serca. KTG jest wskazane również w przypadku przenoszonej ciąży, rozpoczęcia się skurczów porodowych, podejrzenia zatrucia ciążowego (gestozy) czy wolnego wzrostu płodu (hipotrofii).

KTG – wynik

Wynik kardiotokografii pokazuje liczbę uderzeń serca dziecka na minutę, a także jego stosunek do skurczów macicy. Mierzone są również akceleracje (krótkotrwałe przyśpieszenia akcji serca), deceleracje (krótkotrwałe zwolnienie podstawowej częstości serca) oraz oscylacja (zmiana liczby uderzeń). W przypadku oscylacji norma wynosi od 5 do 25 na minutę, zbyt niska liczba może być spowodowana niedotlenieniem, zaś wynik powyżej 25 może zwiastować owinięcie pępowiny wokół główki dziecka.

Prawidłowy rytm bicia serca (normokardia) wynosi od 110 do 150 uderzeń na minutę. Jeśli jest ich za mało, lekarz stwierdza bradykardię, która może świadczyć m.in. o niewydolności łożyska, leki, niskie ciśnienie u matki, hipotermia, hipoglikemia, kompresja pępowiny, przewlekły ucisk na główkę płodu czy wadzie serca płodu. Natomiast jeżeli serce bije za szybko, to występuje tachykardia, co może być wynikiem np. gorączki u matki czy niedotlenienia płodu szczególnie, jeśli towarzyszą deceleracje i zanik zmienności podstawowej czynności serca, a także zakażeniu, anemii płodu.

Test stresowy a niestresowy

Wyniki badania niestresowego są określane za pomocą testu reaktywnego, niereaktywnego oraz wątpliwego. Pierwszy z nich trwa 30 minut. W jego zapisie obserwuje się co najmniej 2 akceleracje pozostające w związku czasowym z ruchami płodu. Taki wynik testu świadczy o dobrostanie płodu. Test niereaktywny ocenia się w czasie 60 min. Nie pokazuje akceleracji, oraz widoczna jest zmniejszona zmienność akcji serca, stanowi on wskazanie do wykonania testu skurczowego. Test wątpliwy również trwa 30 minut. Może on wykazać maksymalnie jedną akcelerację bądź nieprawidłowe, krótkotrwale przyspieszone bicie serca.

Wynik testu stresowego można rozpatrywać jako negatywny, pozytywny, wątpliwy, nieudany oraz hiperstymulację. Badanie zakończone negatywnie nie wykazuje deceleracji podczas skurczów, a akceleracje są widoczne w czasie ruchu płodu. Dodatkowo częstość bicia serca jest prawidłowa. Wskazuje on na dobry stan płodu. Test pozytywny obrazuje późne deceleracje przy skurczach macicy. Ten wynik świadczy o zagrożeniu niedotlenienia płodu i konieczności natychmiastowej interwencji przez cesarskie cięcie. Badanie wątpliwe pokazuje późne deceleracje z mniej niż połową skurczów. Płód musi być monitorowany za pomocą KTG, a nawet może się okazać potrzebna dalsza diagnostyka. Wynik testu nieudanego nie wykazuje skurczów macicy albo zapis pracy serca dziecka jest niemożliwy do odczytania, natomiast jeśli pojawia się hiperstymulacja należy przerwać badanie i pacjentce podać leki, które mają hamować skurcze macicy; płód jest wówczas pod stałą kontrolą. Wynik wtedy pokazuje, że skurcze trwają dłużej niż przez 90 sekund albo pojawiają się częściej.

Badanie kardiotokograficzne jest zatem ważnym punktem nadchodzącego porodu. Pozwala lekarzom na podjęcie właściwych kroków, które niekiedy mogą nawet zaważyć na zdrowiu i życiu rodzącego się dziecka.