Krwiak w kolanie to potoczna nazwa stanu, w którym w jamie stawu kolanowego gromadzi się wynaczyniona krew. Objawy mogą być mylone ze zwykłym obrzękiem, jednak przy dokładniejszym badaniu łatwo te dwa schorzenia odróżnić.
Budowa staw kolanowego i typowe miejsca jego uszkodzeń
Staw kolanowy zbudowany jest funkcjonalnie z dwóch pięter: górnego i dolnego. Oddzielają je łąkotki – chrzęstne, półksiężycowate struktury, które znajdują się pomiędzy kostnymi powierzchniami stawowymi kości udowej i piszczelowej. W górnym piętrze stawu kolanowego zachodzi ruch zginania i prostowania, dolne zaś umożliwia wykonywanie obrotów goleni (podudzia) w osi długiej w chwili, gdy staw znajduje się w zgięciu. Ruch ten można obserwować patrząc na stopę, która obraca się w takiej sytuacji do wewnątrz i na zewnątrz.
W skład kolana wchodzi również rzepka, która znajduje się w przedniej jego części i tworzy staw z kością udową. Przenosi ona całą siłę mięśnia czworogłowego uda (przyczepionego do niej w górnej części) na goleń (do której przyczepia się za pośrednictwem więzadła rzepki, będącego przedłużeniem ścięgna mięśnia czworogłowego). Rzepka jest największą w organizmie trzeszczką, tzn. kością, która powstała ewolucyjnie wskutek kostnienia pewnej części elementu ścięgnistego i znajduje się w jego obrębie.
Zobacz film i dowiedz się co jest najczęstszą przyczyną problemów z kolanem:
Kolano jest największym stawem organizmu. Przenoszone przez nie obciążenia są bardzo duże, dlatego musi być ono dobrze stabilizowane. Funkcję tę spełnia torebka stawowa wraz z bardzo mocnymi więzadłami pobocznymi (przyśrodkowym i bocznym) oraz znajdującymi się wewnątrz stawu więzadłami krzyżowymi (tylnym i przednim). Krwiak w kolanie powstaje najczęściej w konsekwencji częściowego lub całkowitego przerwania ciągłości któregoś z więzadeł, torebki stawowej albo wskutek złamania rzepki.
Objawy krwiaka w kolanie
Krwiak w kolanie to stan, którego w badaniu klinicznym nie da się jednoznacznie odróżnić od obecności wysięku zapalnego w jamie stawu. Można podejrzewać, że przyczyną zmian chorobowych jest wynaczynienie krwi, jeśli wskazują na to okoliczności wystąpienia charakterystycznych objawów.
Krwiak w kolanie pojawia się zwykle w ciągu kilku minut (do godziny) od urazu i może przypominać na pierwszy rzut oka obrzęk stawu kolanowego. Jednak już przy oglądaniu widać, że zwiększenie objętości stawu nie jest rozlane, tak jak przy obrzęku, ale ma dość dobrze ograniczone krawędzie (zgodnie z przebiegiem torebki stawowej i jej zachyłków). Jeszcze jednym, świadczącym jednoznacznie o obecności w stawie większej ilości płynu objawem jest tzw. chełbotanie rzepki. W przypadku poziomego ułożenia kończyny w pozycji wyprostowanej widać z boku uniesienie rzepki, a podczas jej uciskania wyczuwa się, że nie opiera się ona bezpośrednio na kości udowej. Pod wpływem ciśnienia płynu (krwi lub wysięku) rzepka unosi się, a z kością styka się dopiero przy uciśnięciu z pewną siłą. Jej nieprawidłowe ułożenie sprawia, że przy dotykaniu może ona kołysać się z prawej strony na lewą i odwrotnie – stąd nazwa objawu.
Towarzyszące krwiakowi w kolanie symptomy mogą utrudniać przeprowadzenie opisanego wyżej badania i często wymaga ono dużej wprawy. Zdarza się bowiem, że kończyna chorego ma znaczne ograniczenia ruchomości, uniemożliwiające pełny wyprost kolana, a uciskanie rzepki powoduje ból i reakcję obronną pacjenta.
Obecność płynu w stawie może być przyczyną widocznego na zdjęciach rentgenowskich poszerzenia szpar stawowych w kolanie. Potwierdza się ją badaniem ultrasonograficznym, a odpowiedź na pytanie, jaki płyn znajduje się w stawie, uzyskuje się dzięki punkcji i pobraniu płynu do strzykawki.
Możliwe przyczyny
Przyczyną krwiaka w kolanie jest zwykle bezpośredni uraz stawu lub jego skręcenie. Jednym z typowych urazów jest złamanie rzepki przy bezpośrednim uderzeniu (o podłoże po przewróceniu się, o metalowy pręt lub tępokrawędzisty przedmiot). Skręcenia i uszkodzenia więzadeł lub torebki stawowej pojawiają się głównie przy uprawianiu sportu: w trakcie gry w piłkę nożną czy w koszykówkę, gdzie przy nagłej zmianie kierunku biegu, faulu albo poślizgnięciu się powstają olbrzymie przeciążenia albo np. podczas jazdy na nartach.
Jak działa układ kostny? Odpowiedź znajdziesz na filmie:
Jak wyleczyć krwiak w kolanie?
Krwiak w kolanie powstaje w krótkim czasie po urazie i jego wielkość można skutecznie zmniejszyć, niezwłocznie przybandażowując kolano opaską elastyczną i schładzając je lodem. Jeśli dojdzie do wynaczynienia się krwi, niezbędne jest wykonanie diagnostyki powstałych uszkodzeń i szybkie odbarczenie stawu poprzez nakłucie jego jamy i odciągnięcie zalegającej tam krwi. W razie potrzeby zabieg ten należy powtarzać, gdyż pozostawienie w obrębie kolana treści krwistej może być przyczyną przyspieszonego tworzenia się zmian zwyrodnieniowych, które później powodują nawracające, uciążliwe dolegliwości. Jeśli w trakcie urazu doszło do znacznego uszkodzenia struktur kolana (na przykład zerwania więzadeł krzyżowych albo złamania rzepki), niezbędne jest wdrożenie właściwego postępowania leczniczego.