Opona twarda to ostatnia z powłok mózgowych, zapewniająca bezpieczeństwo najważniejszemu organowi w naszym organizmie. W wyniku urazów może jednak dojść do krwotoku i gromadzenia się krwi w przestrzeni pomiędzy pajęczynówką a oponą twardą. Krwiak podtwardówkowy niekiedy prowadzi do niezwykle poważnych konsekwencji.

Krwiak podtwardówkowy – przyczyny

Krwiak podtwardówkowy stanowi konsekwencję urazów głowy w 1 procencie. Przyczyną jego powstania jest najczęściej ciężki uraz czaszki, w wyniku którego przerwaniu uległy żyły łączące mózg z oponą twardą. Wyciek krwi nie musi być jednak gwałtowny – często trwa przez wiele dni lub tygodni, a pacjent nie zawsze odczuwa objawy, które skłoniłyby go do zwrócenia się po pomoc do specjalisty. Mówimy wtedy o krwiaku przewlekłym, którego objawy występują po 21 dniach od urazu. Z czasem krwiak zaczyna naciskać na mózg, zwiększa ciśnienie śródczaszkowe i doprowadza do poważnych powikłań. Krwiaki podtwardówkowe występują także w 30–50% przypadków złamań kości czaszki.

Rodzaje krwiaka podtwardówkowego

W zależności od tempa rozwoju choroby i występowania jej objawów, wyróżniamy dwa rodzaje krwiaka podtwardówkowego:

• krwiak podtwardówkowy ostry – objawy pojawiają się w ciągu trzech dni (72 godziny)po zdarzeniu;
  
• krwiak podtwardówkowy przewlekły – objawy zaczynają być zauważalne po upływie trzech tygodni od urazu (21 dni)
  

Krwiak podtwardówkowy ostry nie występuje zbyt często – szacuje się, że stanowi około 1% wszystkich urazów czaszki. Może powstać w wyniku pobicia lub upadku ze znacznej wysokości. Na pojawienie się krwiaka podtwardówkowego przewlekłego znaczny wpływ ma wiek pacjenta. Szczególnie narażone są na niego osoby starsze, u których redukcji uległa masa mózgu (zanik mózgu), a żyły są bardziej podatne na rozerwanie. Ryzyko wystąpienia tego krwiaka podwyższa również przyjmowanie niektórych środków zmniejszających krzepliwość krwi oraz nadużywanie alkoholu i narkotyków.

Krwiak podtwardówkowy – objawy

Uraz, który doprowadza do powstania krwiaka podtwardówkowego ostrego, zwykle jest na tyle poważny, że wiąże się z utratą przytomności poszkodowanego. Możliwe jest także wystąpienie tak zwanego okresu przerwy jasnej, podczas którego pacjent odzyskuje przytomność i przez pewien czas (od kilku minut nawet do kilku godzin) nie zauważa objawów charakterystycznych dla urazów mózgu. Wraz z powiększaniem się krwiaka zaczynają jednak nasilać się kolejne dolegliwości – zaburzenia świadomości, ból głowy, niedowład jednej strony ciała, rozszerzenie jednej ze źrenic z brakiem reakcji na światło. W przypadku krwiaka podtwardówkowego przewlekłego obserwuje się stopniowe narastanie symptomów. Początkowo większość osób uskarża się na ból głowy, następnie mogą im towarzyszyć także zawroty głowy, senność, problemy z koncentracją, niedowład części ciała czy drgawki.

Leczenie krwiaka podtwardówkowego

Krwiaka podtwardówkowego rozpoznaje się dzięki badaniom obrazowym – najczęściej wykorzystuje się w tym celu tomografię komputerową (TK), na której krwiak przypomina półksiężyc oddzielający mózg od czaszki. Leczenie należy podjąć jak najszybciej po postawieniu diagnozy. Ostrego krwiaka podtwardówkowego usuwa się operacyjnie z powierzchni mózgu.Leczenie krwiaka przewlekłego jest zależne przede wszystkim od jego rozmiarów, lokalizacji oraz nasilenia objawów. W przypadkach szczególnie niebezpiecznych stosuje się zabiegi operacyjne, jeżeli istnieje taka możliwość, pozostaje się przy leczeniu zachowawczym i obserwowaniu rozwoju zmian. O widocznych postępach leczenia decydują kontrolne badania obrazowe mózgu.

Rokowania krwiaka podtwardówkowego

Szybka reakcja oraz wdrożenie odpowiedniego leczenia dają duże szanse na wyleczenie. Warto zaznaczyć, ze każdy pacjent jest inny i w niektórych sytuacjach pojawienie się niektórych objawów może być długotrwałe, wymagających długotrwałej rehabilitacji.

Rokowania ostrego krwiaka podtwardówkowego niestety nie są zbyt dobre – nawet pomimo szybkiej reakcji chirurgów, przeżywa niewielki procent pacjentów. Szansę w przypadku krwiaka przewlekłego pozwala oszacować skala Bendera, w której w czterech grupach umieszczono charakterystyczne objawy krwiaka. Im wyższa grupa, tym gorsze rokowania:

1. Brak zaburzeń świadomości.
   
2. Zaburzenia świadomości i objawy ogniskowe.
   
3. Osłupienie (stupor)
   
4. Śpiączka.
   

Lekarze posługują się również alternatywną skalą Markwaldera:

1. Brak objawów neurologicznych.
   
2. Ból głowy, asymetryczne odruchy.
   
3. Niedowład połowiczy ciała, zaburzenia ruchowe.
   
4. Osłupienie (stupor), zaburzenie (porażenie) połowicze.
   
5. Śpiączka.
   

Jeżeli niezbędne zabiegi medyczne zostaną przeprowadzone wystarczająco szybko, możliwe jest pełne wyleczenie chorego, jednak powikłania krwiaka podtwardówkowego występują często w przypadku pojawienia się objawów neurologicznych. Powrót do pełnej sprawności zazwyczaj może być wtedy wtedy niemożliwy lub utrudniony – konieczna jest intensywna rehabilitacja, pomagająca powrócić pacjentowi do sprawności.