Opony to wyspecjalizowane struktury, powłoki, chroniące mózg. Wyróżnia się oponę miękką (bezpośrednio zrośniętą z mózgiem człowieka), oponę twardą (przylegającą do kości czaszki) i znajdującą się pomiędzy nimi – oponę pajęczą. W wyniku np. urazu może dojść do wynaczynienia się krwi w którejś z przestrzeni pomiędzy oponami mózgu. Krwiak nadtwardówkowy polega na wynaczynieniu i zgromadzeniu się krwi w przestrzeni pomiędzy oponą twardą a kością czaszki.

Zobacz także: Budowa mózgu człowieka i jego funkcje: procesy życiowe, zmysły, myślenie, funkcje poznawcze

Krwiak nadtwardówkowy – przyczyny

Krwiak nadtwardówkowy najczęściej powstaje w wyniku urazu głowy, choć nie każdy uraz głowy niesie takie konsekwencje. Uraz musi być dość silny, by doszło do przerwania ciągłości naczyń krwionośnych zaopatrujących oponę twardą. Z reguły są to urazy, którym towarzyszą złamania kości czaszki. Przerwane naczynie tętnicze cechuje się dość intensywnym wypływem. Czaszka człowieka nie zwiększa objętości, jak w przypadku np. jamy brzusznej, wobec tego gromadząca się krew zaczyna uciskać na mózg.

Zobacz także: Krwiak mózgu – objawy krwiaka w głowie, leczenie i szanse na przeżycie

Jak rozpoznać krwiaka nadtwardówkowego?

Krwiaka nadtwardówkowego należy podejrzewać u osób po urazie głowy, które utraciły przytomność. Głównym objawem mogącym sugerować tworzenie się krwiaka nadtwardówkowego jest utrata przytomności. Duży odsetek osób po ciężkich urazach nie odzyskuje przytomności. Około 1/3 osób, u których tworzy się krwiak nadtwardówkowy, odzyskuje przytomność, po czym występuje tzw. przerwa jasna (z łac. lucidum intervallum). Oznacza to bezobjawowy okres trwający od kilku minut do kilku godzin, w którym chory funkcjonuje, jakby nic się nie stało. Jest to czas, kiedy krwiak stopniowo narasta. Z czasem pojawiają się następujące objawy:

• ból i zawroty głowy,
• zaburzenia przytomności,
• zaburzenia świadomości,
• różne objawy neurologiczne, jak brak reakcji źrenic na światło lub asymetria źrenic.

Diagnostyka i leczenie krwiaka nadtwardówkowego

Krwiak nadtwardówkowo jest dość rzadkim powikłaniem urazów głowy. Stanowi do 3% powikłań. Ryzyko jest zwiększone w przypadku urazów ciężkich.

Jeśli spotkamy się z sytuacją, że ktoś po urazie głowy jest nieprzytomny lub zgłasza jakiekolwiek objawy sugerujące objawy z ośrodkowego układu nerwowego, nie należy podawać mu żadnych przeciwbólowych leków czy starać się pomów innymi domowymi sposobami. Niezwłocznie należy natomiast wezwać pogotowie ratunkowe. Należy pamiętać, że czasami ktoś po krótkiej utracie przytomności na skutek urazu głowy próbuje przekonać osoby z jego otoczenia, że wszystko jest w porządku. Oczywiście mówi na ogół prawdę, znajdując się w okresie wspomnianej wcześniej przerwy jasnej. Należy mieć więc na uwadze, że w każdej minucie jego stan może się dramatycznie pogorszyć, ponieważ krwiak nadtwardówkowy jest stanem bezpośredniego zagrożenia życia.

Zobacz także: Krwiak podtwardówkowy – przyczyny, objawy, powikłania po operacji

Rozpoznanie ostateczne stawia się na podstawie badania obrazowego, jakim jest tomografia komputerowa (TK). Krwiak nadtwardówkowy charakteryzuje się regularnym kształtem i jest łatwy do rozpoznania w TK. Przypomina łezkę tuż pod kościami czaszki. Nie ma znaczenia, po jakim czasie wykona się badanie obrazowe. Krew w TK jest bardzo dobrze uwidaczniana, wobec czego badanie w bardzo krótkim czasie po urazie również umożliwia rozpoznanie.

Jedynym sposobem leczenia krwiaka nadtwardówkowego jest leczenie operacyjne. Zabieg przeprowadza się najszybciej jak to możliwe po ustaleniu rozpoznania, ponieważ każda zwłoka może zwiększyć ryzyko powikłań, a nawet śmierci pacjenta. Operacja polega na usunięciu fragmentu kości bezpośrednio nad krwiakiem, odbarczeniu krwiaka, a także zamknięciu naczynia, które uległo uszkodzeniu.

Rokowanie w krwiaku nadtwardówkowym

Jeśli rozpoznanie zostanie postawione wystarczająco wcześnie, możliwe jest całkowite wyleczenie bez powikłań. Niestety, śmiertelność nawet u leczonych chorych wynosi prawie 30%. U nieleczonych osób z krwiakiem nadtwardówkowym śmiertelność sięga 100%.

Nie zawsze operacja, zabezpieczenie naczynia i usunięcie krwiaka oznaczają całkowite wyleczenie. Narastający krwiak powoduje pewne zmiany destrukcyjne w obszarach, które uciska. Jeśli krwiak nie narósł zbyt mocno, prawdopodobnie nie doszło do znacznych uszkodzeń. Duże krwiaki jednak powodują uszkodzenia, które poza samą operacją wymagają długotrwałej rehabilitacji.

W związku z tym, że krwiak nadtwardówkowy wynika często z urazu, mówiąc o rokowaniu należy wziąć przede wszystkim uwagę na jego rozległość. Rzadko zdarza się bowiem izolowany uraz głowy. Jeśli więc mamy do czynienia z urazem wielonarządowym, rokowanie jest zdecydowanie gorsze.