Korzeń mniszka lekarskiego – budowa i skład

Mniszek lekarski, powszechnie zwany także dmuchawcem, mniszkiem pospolitym lub mleczem, to bardzo pospolita bylina, uznawana przez liczne grono osób za chwast. Jednakże roślina ta, a zwłaszcza korzeń mniszka (Taraxaci radix), posiada wiele właściwości leczniczych. Korzeń główny ma 2–3 cm średnicy i 1–2 m długości. Korzenie boczne wyrastają w dwóch rzędach w formie spirali, która schodzi do ziemi zgodnie z ruchem wskazówek zegara.

Korzeń mniszka lekarskiego zawiera wiele cennych substancji, takich jak: fitosterole, sole potasu, żelaza, magnezu, wapnia, fosforu, miedzi, molibdenu, cynku i krzemu, trójterpeny, błonnik, gorycze (najcenniejszą jest laktukopiryna), fitosterole, wielocukry (pektyna i inulina), żywice, kwas foliowy (folacyna), garbniki, prowitamina A, witaminy C, E oraz z grupy B, flawonoidy (kwercetyna), karotenoidy, polifenolokwasy (kwas chlorogenowy, cykoriowy, kawowy, kaftarowy), trójterpeny (taraksasterol, tarakserol), woski, kumaryny, gumy, aminokwasy i kwas cerotynowy.

Mniszek lekarski a mlecz – rozróżnienie i cechy charakterystyczne mniszka

Potoczna nazwa mniszka lekarskiego – mlecz – może być myląca dla osób nieznających się na botanice. Mniszek lekarski a mlecz to dwie różne rośliny, chociaż nazwy te w języku potocznym funkcjonują zamiennie.

Różnica między mniszkiem lekarskim a mleczem polnym polega przede wszystkim na tym, że mniszek jest rośliną jadalną o właściwościach zdrowotnych, a mlecz jest chwastem, choć również bywa spożywany w niektórych rejonach świata, gdzie występuje.

Jak wygląda mniszek lekarski? Od mleczu można go odróżnić po tym, że ma zazwyczaj kilka łodyg wyrastających z jednego miejsca bardzo blisko podłoża. Na każdej łodydze znajduje się tylko jeden kwiat, a łodygi te nie mają liści. Liście mniszka lekarskiego wyrastają z tego samego miejsca i mają postrzępiony kształt, który może przypominać ostre zęby.

Mlecz rośnie na jednej łodydze i może mieć na niej wiele kwiatów oraz liści. Więcej o mocy mniszka lekarskiego dowiecie się z filmu:

Mniszek lekarski: właściwości lecznicze i zastosowanie

Mniszek lekarski właściwości lecznicze zawdzięcza zawartości witamin i minerałów, w tym witamin C, A, D, witamin z grupy B, potasu, magnezu, krzemu i żelaza, a także substancji, takich jak:

• flawonoidy i inne przeciwutleniacze, np. karotenoidy, polifenole,
  
• garbniki roślinne (taniny) – działanie bakteriobójcze, potencjalna ochrona przed chorobami nowotworowymi,
  
• inulina – prebiotyk, stymuluje rozrost prawidłowej flory bakteryjnej układu pokarmowego i usprawnia jego działanie,
  
• związki o działaniu przeciwzapalnym i przeciwwirusowym,
  
• związki o działaniu przeciwgrzybiczym,
  
• asparagina – dawniej stosowana w leczeniu artretyzmu i kiły.
  

Najczęściej wykorzystywane właściwości lecznicze mniszka lekarskiego są w chorobach wątroby i woreczka żółciowego a także całego układu pokarmowego:

• zwiększa wydzielanie żółci,
  
• ułatwia transport żółci w drogach żółciowych dzięki działaniu rozkurczającemu,
  
• pobudza wydzielanie kwasu solnego w żołądku, ułatwiając trawienie,
  
• usuwa z organizmu nadmiar potasu i sodu,
  
• może też obniżać poziom cukru we krwi,
  
• ułatwia detoksykację.
  

Mniszek lekarski ma działanie moczopędne, co w połączeniu z właściwościami przeciwzapalnymi pomaga w leczeniu stanów zapalnych układu moczowego i zapobiega tworzeniu piasku i kamieni. Pozytywnie wpływa na pracę nerek i ma zastosowanie w leczeniu przewlekłego zapalenia pęcherza i kamicy nerkowej.

Przypuszczalnie mniszek lekarski działa na raka – zawarte w roślinie substancje mogą nie tylko zapobiegać nowotworom, ale prawdopodobnie również powodują obumieranie komórek rakowych w czerniaku, białaczce, raku piersi i prostaty. Korzeń mniszka lekarskiego na raka nie powinien być stosowany zamiast terapii medycyny konwencjonalnej, nie ma wystarczających danych potwierdzających jego skuteczność w walce z nowotworami.

Mniszek lekarski zastosowanie ma też w leczeniu reumatyzmu dzięki działaniu przeciwzapalnemu. Łagodzi ból i przyspiesza rekonwalescencję.

Właściwości mniszka lekarskiego sprawiają, że może on być stosowany również zewnętrznie w chorobach skóry takich jak łuszczyca czy trądzik. Świeży, biały sok z tej rośliny bywa używany także do likwidowania brodawek skórnych.

Korzeń z mniszka lekarskiego, kwiaty, liście – sposoby użycia

Przeciwwskazania do stosowania mniszka lekarskiego to:

• alergia na tę roślinę,
  
• wrzody żołądka i dwunastnicy, nadmierne wydzielanie soków żołądkowych i przewlekła zgaga,
  
• niedrożność jelit lub dróg żółciowych, ropniak woreczka żółciowego.
  

Zewnętrznie mniszek lekarski można stosować w postaci świeżego soku wyciśniętego z rośliny lub naparu z korzenia bądź liści oraz syropu zwanego miodem – z kwiatów.

Aby przyrządzić odwar, suszony korzeń mniszka lekarskiego należy zalać wodą i zagotować, i przez 2 minuty gotować na wolnym ogniu. Następnie herbatę odstawia się na 10 minut pod przykryciem. Po tym czasie odwar wystarczy przecedzić i można pić. Nie powinno się pić więcej niż 1 filiżankę odwaru dziennie.

Miód z mniszka lekarskiego, a raczej syrop, można zrobić z kwiatów rośliny i cukru. Jego dzienne spożycie nie powinno być większe niż 2 do 3 łyżeczek.

Świeże liście mniszka lekarskiego nadają się na sałatkę. Wystarczy skropić je octem i oliwą, można dodać odrobinę cukru, a także świeże warzywa.

Korzeń mniszka lekarskiego i kwiaty – zbiory i suszenie

Liście mniszka lekarskiego na sałatkę i do suszenia najlepiej zbierać wczesną wiosną, zanim pojawią się pąki. Kwiaty zrywa się, gdy są w pełni rozwinięte. Korzeń mniszka lekarskiego zbiera się jesienią, w uprawach – dopiero na drugi rok po zasianiu rośliny.

Jak przygotować korzeń mniszka lekarskiego?

Z przeznaczeniem do celów leczniczych korzeń mniszka zbiera się w okresie jesiennym albo wczesną wiosną. Należy go dokładnie umyć, po czym kroi się go wzdłuż na paski. Suszy się go w zacienionym i przewiewnym miejscu. Różne są zdania co do temperatury, jakiej należy użyć do tego celu. Jak zatem suszyć korzeń mniszka lekarskiego? Zdaniem jednych zalecana jest temperatura otoczenia, zaś w opinii innych proces ten powinien odbywać się w suszarni, w temperaturze 40–50°C.

Jak spożywać korzeń mniszka lekarskiego?

Istnieje kilka propozycji spożycia korzenia mniszka lekarskiego. Pierwszą z nich jest odwar, który powinno się pić w proporcjach l łyżeczka suszu na 1 szklankę wody. Po zagotowaniu odstawia się go pod przykryciem na 2–3 minuty i spożywa 3 razy dziennie po 1/2 szklanki. Kolejną jest herbata. Korzeń i ziele mniszka lekarskiego gotuje się przez 15 minut w 1 l wody. Tak przygotowany napój należy pić po szklance dziennie.

Popularne jest także połączenie ziela morszczynu, korzenia mniszka, kłącza perzu, ziela krwawnika, ziela bratka polnego, kory kruszyny i kwiatu lipy. Do przyrządzenia odwaru potrzebna jest l łyżka ziół i 350 ml gorącej wody. Mieszankę należy gotować przez 3–5 min i pić 2 razy dziennie po l szklance, po posiłkach. Zestaw tych ziół działa rozwalniająco, poprawia trawienie i przemianę materii oraz usprawnia pracę gruczołów wydzielania wewnętrznego. Z kolei podczas żółtaczki, przy schorzeniach wątroby i śledziony zalecana jest mieszanka: 50 g korzenia mniszka lekarskiego, 50 g przetacznika, 25 g marzanki wonnej i 25 g kwiatów podróżnika. Łyżkę stołową ziół należy zalać 250 ml wrzątku i odstawić na kilka minut do zaparzenia. Zaleca się spożywanie 2 szklanek herbaty dziennie.