Kopytnik pospolity to powszechnie występująca w Polsce roślina. W lecznictwie sięga się po niego w schorzeniach dróg oddechowych. To jeden z najskuteczniejszych naturalnych środków odwykowych. Należy przestrzegać zalecanych dawek spożywania kopytnika, gdyż wykazuje działanie trujące. Przeciwwskazany jest kobietom w ciąży i karmiącym piersią.

Kopytnik – wiadomości ogólne

Kopytnik (z łac. Asarum L.) to rodzaj roślin zaliczany do rodziny kokornakowate (z łac. Aristolochiaceae Juss.). Obejmuje kilkadziesiąt gatunków, spośród których dla flory Polski typowy jest kopytnik pospolity (z łac. Asarum europaeum L.). Roślinę spotkać można na terenie niemal całego kraju. Wyjątek stanowi północno-zachodnia części Polski. Najczęściej ziele porasta cieniste lasy i zarośla. Nazwa rośliny pochodzi od kształtu liści, które przypominają końskie kopyta. Zwyczajowo kopytnik pospolity określa się jako nardę leśną, polską ipekakuanę, kleśniec, kopyteń. Ziele znajduje się pod częściową ochroną.

Jakie właściwości i zastosowanie lecznicze ma kopytnik?

Kopytnik pospolity ma szerokie zastosowanie lecznicze. Surowiec zielarski stanowią liście, kłącze i ziele. W składzie rośliny znajdują się m.in.: sole mineralne (zwłaszcza potasu i krzemu), żywice, fenolokwasy, śluzy, flawonoidy (kwercetyna i kwercytryna), olejek eteryczny, garbniki, skrobia, śladowe ilości glikozydów, witamina C.

Kopytnik wykazuje działanie moczopędne, wymiotne, rozkurczowe, uspokajające, przeczyszczające, bakteriostatyczne, bakteriobójcze, napotne, miejscowo znieczulające, przeciwpierwotniakowe, fungistatyczne, antywirusowe, żółciopędne. Pobudza krążenie krwi. Podawany jest podczas nieżytu nosa i bólu głowy. Wspomaga leczenie przewlekłego zapalenia oskrzeli i gruźlicy płuc. Wzmaga ruchy nabłonka rzęskowego i wyzwala odruch wykrztuśny, dzięki czemu skutecznie ewakuuje zalegający śluz. Przynosi ulgę w kaszlu palacza. Kopytnik sprawdzi się na alkoholizm. Dodawany do alkoholu, powoduje wymioty, co zniechęca do picia. Ziele kopytnika pobudza wydzielanie śluzu w jelitach i perystaltykę. Pomaga w oczyszczaniu organizmu ze szkodliwych substancji.

Kiedy warto leczyć się ziołami: Dowiesz się tego z filmu:

Przeciwwskazania do stosowania kopytnika pospolitego stanowią:

• karmienie piersią.

• ciąża (zagrożenie poronieniem).

Czy kopytnik jest trujący?

Właściwości toksyczne wykazuje cała roślina, a zwłaszcza korzeń kopytnika. Odpowiada za nie obecność związku chemicznego należącego do grupy fenoloeterów o nazwie azaron (wzór sumaryczny C12H16O3), który drażni błonę śluzową. Wśród możliwych działań niepożądanych wymienia się kichanie, pieczenie języka i przełyku, wymioty, nudności. W stanach ciężkich dochodzi do rozwoju zapalenia jelit, krwawienia z macicy, drgawek, wykwitów skórnych podobnych do róży. Skrajne przypadki kończą się zgonem. Podkreślić należy jednak, że zatrucia kopytnikiem należą do rzadkości.

Gdzie kupić i ile kosztuje kopytnik?

Surowiec możliwy jest do nabycia w sklepach zielarskich, niektórych aptekach i dzięki sprzedaży internetowej. Najbardziej dostępny jest kopytnik w formie ziela. Za opakowanie 100 g zapłaci się około 6 zł. Istnieje też możliwość samodzielnego opracowania surowca. Ziele zbiera się od maja do września w słoneczne i suche dni. Suszenie odbywa się w przewiewnym i zaciemnionym miejscu, a temperatura nie powinna przekraczać 30℃.

Kopytnik pospolity – preparaty i inne sposoby użycia

Z kopytnika przyrządza się napar. W tym celu należy 2 g surowca zalać 200 ml wrzącej wody, po czym odstawić pod przykryciem do zaparzenia na 15 min i na koniec przecedzić. Napar można zastosować zewnętrznie do robienia okładów na stłuczenia i zwichnięcia.

Innym sposobem wykorzystania jest nalewka kopytnikowa. Należy 1 część suchego, rozdrobnionego surowca zalać 5 częściami alkoholu 40–60%. Dla przykładu na 100 g ziela kopytnika potrzeba 500 ml alkoholu. Miksturę poddaje się co najmniej przez tydzień maceracji, a później przefiltrowuje i przelewa do butelek.

Literatura przedmiotu donosi na temat zażywania sproszkowanego kopytnika jak tabaki, czyli poprzez wciąganie nosem. Dawniej ziele było dostępne również w tabletkach.

Kopytnik – zastosowanie pozamedyczne

Kopytnik to roślina ozdobna. Jego walory dekoracyjne cenione są zwłaszcza w Japonii. Podkreśla się właściwości okrywowe, z których korzysta się w parkach i ogrodach. Roślina, silnie zagęszczając się, tworzy zwarte runo. Preferuje gleby żyzne, próchniczne, umiarkowanie wilgotne, o zasadowym odczynie. Najlepiej rośnie na zacienionym stanowisku. W czasie suszy wymaga podlewania. Dobrze komponuje się z paprociami, przytulią wonną i wiosennymi roślinami cebulowymi.

Właściwości kopytnika doceniono w sztuce kulinarnej, gdzie używa się go jako przyprawy. Niewielkie ilości nadają potrawom imbirowego aromatu. Kopytnik pospolity był używany niegdyś też jako roślina barwnikowa. Dostarczał pięknego, zielonego koloru.

Bibliografia:

1. Lidia Antkowiak: Rośliny lecznicze. Poznań: Wydawnictwo Akademii Rolniczej im. Augusta Cieszkowskiego, 1998.

2. Jan Muszyński: Uprawa i zbiór roślin leczniczych. Łódź: Wydawnictwo Poligrafika.