Torbiel (cysta) stanowi pewnego rodzaju worek, który wypełnia płyn ustrojowy. Najczęściej wykrywana jest przypadkowo, podczas rutynowej wizyty ginekologicznej. W zależności od rozmiaru i rodzaju cysty można zaobserwować różne objawy. Wybór metody leczenia uzależniony jest od wielu czynników, operacja nie zawsze jest konieczna. Zaniedbanie tego schorzenia zwiększa ryzyko wystąpienia takich powikłań jak pęknięcie lub skręt torbieli.
Co to jest torbiel jajnika?
Torbiel jajnika jest schorzeniem zdrowotnym polegającym na obecności patologicznej zmiany w obrębie jajnika. Twór ten ma formę jamy, która wypełniona jest płynem ustrojowym i otoczona ścianką o różnej grubości. Cysty miewają różne rozmiary, od kilkumilimetrowych po kilkunastocentymetrowe. Zdecydowana większość torbieli nie daje żadnych objawów, symptomy pojawiają się dopiero wtedy, gdy zmiany osiągają duże rozmiary. Etiologia i lista przyczyn ich rozwoju jest zróżnicowana i długa. Torbiele najczęściej mają charakter łagodny, jednak zdarza się, iż ulegają zezłośliwieniu i wymagają leczenia onkologicznego. Cysty mogą się pojawić na każdym etapie życia, jednak najwięcej się ich rozpoznaje w wieku rozrodczym. Ze względu na etiologię istnieje kilka rodzajów torbieli:
- Torbiele czynnościowe – powstają w wyniku zaburzeń w gospodarce hormonalnej podczas cyklu miesiączkowego. Rozróżniamy:
● torbiel pęcherzykowatą – podczas fizjologicznego cyklu owulacyjnego dojrzały pęcherzyk Graafa pęka i uwalnia gotową do zapłodnienia komórkę jajową. Pozostałość po pęcherzyku przekształca się w ciałko żółte. Niekiedy jednak zdarza się, iż pęcherzyk nie uwalnia zawartej w nim komórki. Wówczas wypełnia się on płynem, tworząc torbiel;
● torbiel ciałka żółtego – powstaje w momencie, gdy komórka jajowa nie ulega zapłodnieniu, a mimo to ciałko żółte nie zanika, tworząc tym samy cystę;
● torbiel krwotoczną – gdy pęcherzyk Graafa pęka, może dojść do uszkodzenia sąsiadującego naczynia krwionośnego, które gromadzi się i z czasem przekształca w zbiornik tworzący torbiel. Jeśli ta sytuacja medyczna powtarza się regularnie, może przyczynić się do trudności z zajściem w ciążę;
● Wielotorbielowatość – występuje w zespole policystycznych jajników (PCOS). Zaburzenia hormonalne uniemożliwiają dojrzewanie pęcherzyków Graafa. Wówczas gromadzą się one wokół jajnika, tworząc torbiele. To choroba, która bardzo często powoduje niepłodność.
- Torbiele czekoladowe, czyli endometrialne – powstają najprawdopodobniej na skutek migracji komórek błony śluzowej macicy (endometrium) w kierunku jajników, gdzie po pewnym czasie przekształcają się w torbiele. Nazywane są również zmianami czekoladowymi, gdyż wypełnione są ciemnobrunatną krwią.
- Torbiele dermoidalne (inaczej skórzaste) – ta odmiana torbieli jest łagodną formą nowotworu jajników. Powstaje ona najczęściej z naskórka, włosów, fragmentów jaja płodowego, zębów oraz tkanki kostnej. Etiopatogeneza tego schorzenia jest bezpośrednio związana z okresem embrionalnym oraz zmianami, jakie zachodzą u rozwijającego się zarodka.
Torbiel jajnika: objawy
Objawy torbieli jajników są bezpośrednio związane z ich rodzajem oraz rozmiarem. Niekiedy przebieg schorzenia jest bezobjawowy, a rozpoznanie przypadkowe. Do najczęstszych objawów należą: zaburzenia miesiączkowania, trudności z zajściem w ciążę, ból w okolicy jajników, krwawienie międzymiesiączkowe, pogorszenie ogólnego samopoczucia, uczucie osłabienia, nudności, wymioty, drażliwość oraz dyskomfort bólowy podczas stosunku.
Torbiel jajnika: leczenie
Operacyjne usunięcie jajnika jest jedną z metod leczenia tej jednostki chorobowej. W ten sposób bezwzględnie usuwa się torbiele, które wypełnione są krwią. Chodzi tu zmiany takie jak endometrialne; cysty, które mają duże rozmiary i uciskając sąsiadujące tkanki, powodują silny ból, a także te, w których przypadku istnieje wysokie ryzyko pęknięcia. Za wskazanie do operacji uznaje się zmiany powyżej 6 centymetrów. Chirurgiczne leczenie torbieli jajników wykonywane jest zarówno w sposób tradycyjny (laparotomia), jak i laparoskopowo. Krótszy czas rekonwalescencji oraz mniejsze ryzyko wystąpienia powikłań pooperacyjnych przypisuje się zabiegom laparoskopowym. Niekiedy nie jest możliwe usunięcie samej torbieli – w takich wypadkach często istnieje konieczność usunięcia całego jajnika. Ostateczną decyzję dotyczącą rodzaju zabiegu podejmuje lekarz/chirurg prowadzący. Mniejsze zmiany o łagodnym charakterze są leczone hormonalnie lub poddawane regularnej obserwacji.
Zobacz film: Dlaczego Polki nie chodzą do ginekologa?
Bibliografia:
1. Czekierdowski A., Nowoczesna ultrasonografia i modele prognostyczne w przedoperacyjnym różnicowaniu nowotworów jajnika, Ginekologia i Perinatologia Praktyczna, Lublin 2019.
2. Stukam M., Dudziak M., Pawłowski M., Olbrzymi guz jajnika – opis przypadku i propozycja postępowania klinicznego, Ginekologia Polska, Gdynia 2011.
3. Spaczyński M., Pietryga M., Diagnostyka ultrasonograficzna zmian rozrostowych jajnika – torbiel endometrialna, Endometrioza, Rozdział 8, s. 77-80.