Fobie polegają na doświadczaniu paraliżującego niepokoju w obliczu sytuacji, które nie stanowią obiektywnego zagrożenia. Podobnie jest z kancerofobią (od łac. cancer ‘rak’ i gr.phóbos ‘strach’) – chory odczuwa uporczywy lęk o swoje zdrowie (lub bliskich mu osób) niezależnie od jego faktycznego stanu, często potwierdzonego wynikami badań. Przyczyną niepokoju mogą być najzwyklejsze dolegliwości, a niekiedy wręcz wyimaginowane objawy. Zmiany rakowe nie są obecne w organizmie. Istnieją jedynie w umyśle chorego, utrudniając mu normalne funkcjonowanie.

Kancerofobia – przyczyny

Kancerofobia stanowi przypadek nozofobii – panicznego lęku przed zachorowaniem, który nie jest nowym zjawiskiem. Ludzie doświadczali go np. w XIX w. w obliczu powszechnych schorzeń wenerycznych, a w XX w. – wobec zagrożenia AIDS. Chorobliwy strach towarzyszy epidemiom, zwłaszcza gdy częsta w danym okresie dolegliwość stanowi zagrożenie życia i jest nieuleczalna lub trudna do wyleczenia. Współcześnie zjawisko to dotyczy raka. Według globalnych statystyk rocznie rejestruje się około 15 mln nowych zachorowań i około 8 mln zgonów z powodu nowotworów (w Polsce – około 100 tys.). Średnia wieku chorych systematycznie się obniża. Wiadomo, że rak wiąże się z dotkliwym przebiegiem i bolesnym leczeniem, które nierzadko nie przynosi pożądanych rezultatów.

Wiedza ta głęboko oddziałuje na podświadomość ludzi, zakorzeniając w nich lęk przed chorobą, który w jednostkowych przypadkach urasta do rozmiaru fobii. Paradoksalnie kancerofobia jest skutkiem ubocznym wzrastającej świadomości społecznej na temat nowotworów – ich przyczyn, przebiegu choroby, a nawet profilaktyki. Lęk podsycają zarówno medialne doniesienia dotyczące np. zgonów znanych osób, jak i kampanie nawołujące do zmiany stylu życia, by ustrzec się przed rakiem.

Kancerofobia występuje najczęściej u osób, które reagują szczególnie wrażliwie na stres i mają tendencję do nerwic. Prawdopodobieństwo choroby wzrasta, jeśli nowotwór dotknął kogoś z najbliższego otoczenia człowieka cierpiącego na fobię albo gdy podejrzenie raka zaistniało w jego przypadku.

Objawy kancerofobii

Ponieważ kancerofobia jest „chorobą duszy”, jej przebieg ma zwykle indywidualny charakter. Istnieje jednak szereg symptomów i zachowań wspólnych dla osób dotkniętych tą dolegliwością. Należą do nich:

• uczucie obezwładniającego lęku w obliczu myśli o nowotworach (lub obcowania z nimi),

• lęk przed zachorowaniem na raka, a także chorobą u bliskich osób,

• obsesyjne poszukiwanie informacji na temat nowotworów,

• nieustanne wsłuchiwanie się we własny organizm i doszukiwanie się symptomów choroby oraz interpretowanie każdego pogorszenia samopoczucia jako jej efektu,

• świadomość, że doświadczane objawy nie mają związku z rakiem, a lęk ma charakter irracjonalny, przy jednoczesnym braku możliwości kontrolowania go.

Osoby cierpiące na kancerofobię wykazują dwojaką postawę wobec swojego lęku. Część z nich nieustannie zgłasza się do lekarzy, wykonuje dziesiątki badań. Niestety, ani ich prawidłowe wyniki, ani opinia specjalisty wykluczająca podejrzewaną dolegliwość nie przynoszą choremu trwałej ulgi – zwykle podaje on w wątpliwość uzyskaną diagnozę lub po niedługim czasie odczuwa symptomy nowotworu w innej części organizmu. Drugą grupę osób dotkniętych kancerofobią stanowią ludzie sparaliżowani lękiem do tego stopnia, że unikają jakichkolwiek badań, które mogłyby potwierdzić istnienie podejrzewanej przez nich choroby. Ta odmiana lęku przed rakiem stanowi realne zagrożenie dla zdrowia i życia, ponieważ uniemożliwia wykrycie wszelkich schorzeń, w tym rzeczywistych zmian nowotworowych.

Kto najczęściej choruje na raka? Dowiesz się tego z naszego filmu

Kancerofobia – skutki

Kancerofobia jest powodem przewlekłego stresu, który wyniszcza organizm. Obciąża system nerwowy, osłabia działanie układu immunologicznego, zaburza metabolizm, rytm snu i czuwania, powoduje spadek libido. Nieustannie podnosi ciśnienie krwi, zwiększając ryzyko choroby niedokrwiennej serca i udaru mózgu. Paradoksalnie życie w nieustannym stresie jest także jedną z przyczyn zachorowań na nowotwory.

Myślenie o nowotworze nie ma zwykle bezpośredniego przełożenia na jego rozwój. Jeśli jednak zaistnieją okoliczności sprzyjające jego zaistnieniu (np. osłabienie danego organu w wyniku innych schorzeń), to oczekiwanie choroby może spowodować efekt tzw. samospełniającej się przepowiedni i pogorszyć stan zdrowia.

Kancerofobia zwykle staje się przyczyną poważnych problemów emocjonalnych. Uporczywy niepokój odbiera choremu radość życia, rzutuje na jego relacje rodzinne i towarzyskie oraz utrudnia mu, a czasem wręcz uniemożliwia, pracę zawodową.

Jak leczyć kancerofobię?

Ponieważ badania lekarskie wykluczające chorobę nowotworową nie są wystarczającym sposobem na pozbycie się lęku, jaki wywołuje kancerofobia, osoby dotknięte tą przypadłością powinny skorzystać ze wsparcia psychiatry lub terapeuty. Zwykle wskazane jest skojarzenie leczenia farmakologicznego z psychoterapią. Za najskuteczniejszą uważa się w tym przypadku metodę poznawczo-behawioralną, która pozwala przeformułować negatywne myślenie, a lękowe zachowania chorego zastąpić reakcjami adekwatnymi do okoliczności. W terapii kancerofobii pomocna jest także metoda autohipnozy czy afirmacji, z użyciem której dokonuje się wizualizacji zdrowia.

Co to jest nerwica lękowa? Dowiesz się tego z naszego filmu