Kamica ślinianki wiąże się często z odkładaniem się w organizmie złogów w innych miejscach – w drogach moczowych czy żółciowych. Schorzenie dotyczy zazwyczaj ludzi starszych lub w średnim wieku.

Budowa i położenie ślinianek

Ślinianki to narządy parzyste zlokalizowane w okolicy jamy ustnej. Największymi gruczołami z tej grupy są ślinianki przyuszne (których przewody wyprowadzające znajdują się w okolicy górnych zębów trzonowych), a najmniejszymi – podjęzykowe. Trzecią grupę stanowią ślinianki podżuchwowe. Ujścia tych dwóch par znajdują się pod językiem. Produkcja śliny jest procesem ciągłym, ale jej wydzielanie zwiększa się wielokrotnie pod wpływem bodźców smakowych, węchowych, wzrokowych oraz pod wpływem żucia. W skład śliny wchodzą woda, substancje śluzowe, amylaza (enzym trawienny) i niewielkie ilości przeciwciał.

Gdzie rozwija się kamica ślinianek?

Przewody wyprowadzające ślinianek to miejsce, w którym najczęściej gromadzą się złogi. Dotyczy to w szczególności ślinianki podżuchwowej, ponieważ przewód ma największą długość i kręty przebieg. Sprzyja to zaleganiu śliny wraz ze złuszczonymi komórkami nabłonka gruczołowego czy drobnymi resztkami pokarmów, które dostają się do przewodów. Rzadsze są przypadki kamicy ślinianki przyusznej lub podjęzykowej. Jeśli chory ma skłonność do kamicy, w jego ślinie znajduje się więcej substancji mineralnych, które mogą wytrącać się, łączyć się w drobny początkowo pył, a następnie organizować w większe złogi. Najczęściej kamienie w przewodach ślinowych zbudowane są w całości z soli wapnia (fosforanów i węglanów) albo związki te stanowią przestrzenną siatkę wypełnioną inną treścią.

Polecamy: Ślinianka przyuszna – czym jest, budowa, choroby (zapalenie, rak, torbiel)

Zobacz film i sprawdź jak jest zbudowany układ pokarmowy:

Objawy kamicy ślinianek

Kamica ślinianek początkowo nie daje żadnych objawów, ponieważ bardzo małe złogi nie powodują utrudnienia przepływu śliny. Kamienie, w miarę powiększania się, mogą utrudniać jej odpływ szczególnie w momentach, kiedy wydzielanie jest największe. Powoduje to zastój śliny w śliniankach i jej przewodach, ich czasowe powiększanie się i pojawiający się w trakcie posiłku ból. Wraz z obrzękiem ustępuje on po pewnym czasie, ponieważ wyprodukowana w szczycie zapotrzebowania ślina sukcesywnie znajduje drogę ujścia przez zwężone przewody. Zastój śliny może jednak doprowadzić do nawracających procesów zapalnych, które dodatkowo przyspieszają wytrącanie się substancji mineralnych, a nawet mogą powodować zwłóknienia przewodów. Cały proces może zakończyć się powstaniem bardzo dużych (nawet wielkości śliwki) złogów oraz stopniowym zanikiem ślinianek.

Chory z zaawansowaną kamicą odczuwa zdecydowany dyskomfort i ból w okolicy ślinianek nasilający się przy posiłkach. Okolica ślinianki może być trwale powiększona, twarda. Duże kamienie są wyczuwalne podczas badania palpacyjnego.

Rozpoznanie kamicy ślinianek

Kamicę ślinianki niekiedy można rozpoznać już na podstawie wywiadu lekarskiego i badania stanu miejscowego. Potwierdzeniem może być wynik badania ultrasonograficznego (USG), radiologicznego (RTG) albo wykonanego inną techniką obrazową. Szczegółowy obraz kamieni i stanu przewodów ślinowych (ewentualnego zwężenia lub rozszerzenia) uzyskuje się dzięki sialografii. Jest to badanie radiologiczne, w którego trakcie do przewodu ślinianki cewnik podaje się kontrast.

Polecamy: Ślinotok – jakie są jego przyczyny i jak powstrzymać nadmierne ślinienie?

Leczenie zachowawcze kamicy ślinianki

Kamica ślinianki może we wczesnych fazach być leczona zachowawczo – celem jest wówczas spowodowanie, by kamienie opuściły drogi wyprowadzające ślinę. Jest to oczywiście możliwe, kiedy nie są one zbyt duże. Ich przemieszczaniu się sprzyja:

• podawanie ciepłych napojów,
  
• stymulacja wydzielania śliny (poprzez jednorazowe podanie leków zwiększających jej objętość albo ssanie kwaśnych cukierków czy żucie gumy),
  
• powtarzanie masażu ślinianek i ich ujść w chwili zwiększonego wydzielania śliny.
  

Korzystne jest stosowanie preparatów (past, naparów) ziołowych, które mają działanie rozkurczowe, pobudzające wydzielanie lub które (według niektórych źródeł) wpływają na rozpuszczanie się kamieni.

Na ostateczny efekt leczenia ma również wpływ ogólny stan zdrowia chorego. Jeśli cierpi on z powodu chorób układowych, schorzeń nerek, przewlekłych zaburzeń równowagi kwasowo-zasadowej i wodno-elektrolitowej, ostateczny efekt terapii może być niezadowalający.

Leczenie operacyjne kamicy ślinianki

Leczenie operacyjne kamicy ślinianki może polegać na:

• rozszerzeniu przewodu przy pomocy cewnika, co umożliwia małym kamieniom wypłynięcie do jamy ustnej,
  
• wydobycie złogów za pomocą urządzenia optycznego (sialendoskopu),
  
• rozbiciu kamieni z wykorzystaniem ultradźwięków,
  
• nacięciu przewodu i usunięciu złogu,
  
• wycięciu części przewodu wraz z kamieniami,
  
• usunięciu całej ślinianki z przewodem w przypadku jej zaniku lub całkowitego zwłóknienia.