Każdy człowiek ma 2 ślinianki przyuszne (przyusznice), a także 2 podżuchwowe i 2 podjęzykowe. Łącznie 6 ślinianek zaopatruje w ślinę i dzięki przewodom wyprowadzającym ją odprowadza. Ślinianki przyuszne są największe, po nich znajdują się ślinianki podżuchwowe, a najmniejsze są ślinianki podjęzykowe (zlokalizowane w jamie ustnej). Przewody wyprowadzające ślinianek przyusznych znajdują się w okolicy drugich górnych trzonowców.
Ślinianka przyuszna – budowa
Ślinianka przyuszna to niewielki gruczoł – waży ok. 30 g i zbudowana jest z 2 płatów. Pierwszy z nich to płat powierzchowny, który znajduje się między przewodem słuchowym zewnętrznym a żuchwą, oraz płatu głębokiego, tzw. wyrostka zażuchwowego, który mieści się między mięśniami (dwubrzuścowym, mostkowo-obojczykowo-sutkowym, skrzydłowym przyśrodkowym) a przestrzenią przygardłową. Śliniankę przyuszną pokrywa w całości powięź łącznotkankowa, która tworzy torebkę. Wnikają do niej beleczki, co sprawia, że gruczoł ma budowę zrazikową. W budowie przyusznicy można także wyróżnić tzw. przewód Stenona, który ma ok. 3–5 cm i jest przewodem wyprowadzającym, oraz nerw twarzowy. W budowie ślinianki przyusznej rozróżnia się tętnice (skroniową powierzchowną i gałązki szyjnej zewnętrznej), żyły (krew wędruje do żyły zażuchwowej), a także nerwy (uszno-skroniowy), splot współczulny tętnicy skroniowej powierzchownej i naczynia chłonne (węzły chłonne przyusznicze). (Źródło: A. Bochenek, M. Reicher, Anatomia człowieka. tom II. PZWL, Warszawa 1989).
Zobaczcie także, jak zbudowany jest układ oddechowy człowieka:
Zapalenie ślinianki przyusznej – objawy
Najczęściej dochodzi do ostrego zapalenia ślinianek przyusznych, zapalenie przewlekłe występuje rzadko. Ostra forma zapalenia przebiega szybko, z nagłym nasileniem objawów i ma podłoże wirusowe (świnka) bądź bakteryjne (gronkowce, paciorkowce). Natomiast w przewlekłej formie zapalenie rozwija się powoli, a objawy powodują dyskomfort przez długi czas. Przewlekła forma ma przyczynę w zalegającej wydzielinie znajdującej się w przewodach wyprowadzających bądź zmianach anatomicznych przewodu.
Zapalenie ślinianki przyusznej objawia się bólem. Jest to pierwszy objaw sugerujący, że w śliniankach toczy się proces zapalny. Z reguły ból w ostrej fazie zapalenia trwa kilka dni. W fazie przewlekłej nie jest tak silny i ma jednakowe natężenie przez pewien czas. Oprócz bólu występują także objawy towarzyszące, np. obrzęk (w okolicy ucha, policzka i skroni), powiększenie węzłów chłonnych, suchość w jamie ustnej, problem z połykaniem pokarmów, czasami nudności i wymioty (w formie przewlekłej także ropnie). Ponadto mogą pojawić się objawy typowe dla grypy i przeziębienia – gorączka, senność, dreszcze, zmęczenie, ból mięśni, brak apetytu.
Zapalenie ślinianki przyusznej w formie ostrej występuje z reguły jednostronnie, natomiast w formie przewlekłej dotyka już zwykle 2 przyusznic. Czas trwania to ok. 7–14 dni.
Choroby ślinianki przyusznej – guz, torbiel, rak
Mimo że ślinianki to stosunkowo małe gruczoły, choroby – nierzadko poważne i groźne – nie omijają ich. Oprócz zapalenia ślinianek do najczęstszych chorób zalicza się wymienione poniżej.
- torbiel ślinianki przyusznej
Torbiele występują podczas zaburzeń śliny. Jeśli jej odpływ nie jest prawidłowy, następuje zastój. W konsekwencji tworzy się torbiel. Torbiel ślinianki przyusznej jednak występuje rzadko, częściej dotyczy ślinianki podjęzykowej.
- kamica ślinianki przyusznej
Ślinianki mogą być powiększone ze względu na zatkanie kanału wyprowadzającego ślinę kamieniem, tzw. złogiem. Kamicy towarzyszy ból – najczęściej pojawia się podczas przeżuwania (dotyczy głównie ślinianki podżuchwowej), jednak w przypadku dużych kamieni może być nieprzerwany.
- guzy ślinianki przyusznej
Guzy ślinianki przyusznej stanowią 2–4% wszystkich guzów głowy i szyi. Najczęściej występują między 4. a 7. dekadą życia – częściej u mężczyzn niż kobiet (źródło). Guzy ślinianki nie bolą i są rozpoznawane w późniejszych stadiach rozwoju.
- złośliwy nowotwór ślinianki przyusznej
Nowotwory ślinianek nie zdarzają się często. Jeśli jednak występują, to częściej mają formę łagodną niż złośliwą. Nowotwór ślinianki najczęściej przebiega bezobjawowo – guz nie powoduje bólu i rośnie wolno. Jeżeli natomiast pojawia się mocny ból, któremu towarzyszy niedowład mięśni twarzy, może to sugerować nowotwór złośliwy. Najczęściej jednak złośliwą formę nowotworu mają zmiany w śliniankach podżuchwowych. Guz ślinianki przyusznej zwykle leczy się operacyjnie.
Zobaczcie, na czym polega zabieg wszczepienia implantu ślimakowego:
