Powikłania po mononukleozie to najczęściej dolegliwości hematologiczne, niemniej zdarzają się pacjenci z problemem małopłytkowości lub powikłaniami neurologicznymi.
Mononukleoza – powikłania a istota choroby
Powikłania po mononukleozie niejednokrotnie mogą okazać się bardziej niebezpieczne niż sama choroba. Mononukleoza to choroba zakaźna, zwana inaczej chorobą pocałunków, wywoływana przez wirus Epsteina-Barr (EBV), należącego do grupy wirusów opryszczki. Mononukleoza jest co prawda chorobą jednorazową, po pierwszym kontakcie z wirusem uzyskuje się na nią całkowitą odporność, choć już do końca życia jest się nosicielem EBV. Jest też chorobą ostrą w przebiegu (szczególnie u osób dorosłych), mimo iż początkowe jej objawy przypominają grypę lub niezbyt groźną anginę. Pojawiają się: katar, ból mięśni, głowy i pleców, gorączka, mogą powiększyć się migdałki. Niekiedy występuje opuchlizna na powiekach, łukach brwiowych, u nasady nosa. Niestety wirus atakuje czasami wątrobę oraz szpik kostny lub ośrodkowy układ nerwowy.
Powikłania po mononukleozie zakaźnej
Powikłania po mononukleozie u dzieci zdarzają się rzadko, częściej występują u osób dorosłych. Pierwszą grupę stanowią skutki nawet stosunkowo lekkiego przebiegu choroby. Mononukleoza może bowiem prowadzić do poważnej utraty czerwonych krwinek, dlatego po przejściu choroby należy koniecznie wykonać morfologię w kierunku wykluczenia anemii. Drugą bardzo ważną sprawą jest powolna rekonwalescencja. Przez 3–4 tygodnie dobrze jest się wstrzymać od większej aktywności fizycznej, unikać szczególnie urazów w obrębie jamy brzusznej. Powikłania po mononukleozie często wiążą się bowiem z pęknięciem śledziony, która podczas choroby może się znacząco powiększyć, a każdy, nawet z pozoru drobny uraz, grozi jej pęknięciem, stanowiącym poważne ryzyko dla zdrowia.
Na małopłytkowość, która również jest dość częstym powikłaniem występującym po mononukleozie, wskazywać mogą: krwotoczna wysypka (jej wykwity nie znikają po naciśnięciu), problemy z przyjmowaniem płynów i trudności z oddychaniem.
Mononukleoza – powikłania neurologiczne
Powikłania neurologiczne po mononukleozie są wynikiem zaatakowania przez wirus ośrodkowego układu nerwowego. Uwagę powinny zwrócić: pogorszenie samopoczucia, brak widocznej poprawy po pierwszym okresie choroby mimo wdrożonego leczenia, wyjątkowo duże osłabienie, nawracające bóle głowy, które nie ustępują mimo przyjęcia paracetamolu lub ibuprofenu. Często tego typu objawom towarzyszą także: sztywność karku, nudności, niejednokrotnie pojawiają się zaburzenia świadomości. Te i inne objawy neurologiczne mogą sugerować zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych lub mózgu. W takim przypadku wymagana jest natychmiastowa hospitalizacja i pełna diagnostyka. Stan zagraża bowiem zdrowiu i życiu pacjenta.
Inne powikłania po mononukleozie
Powikłania mononukleozy nie zdarzają się zbyt często. Poważne choroby, takie jak zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, występują u 1–5% chorych. Małopłytkowość dotyczy około 0,5% chorych. Może mieć charakter immunologiczny, towarzyszy także powiększeniu śledziony. Najczęściej (jednak u mniej niż 4% chorych) pojawia się niedokrwistość hemolityczna. Występuje na samym początku choroby (mniej więcej do 14. dnia) i utrzymuje się do 2 miesięcy. Z reguły przebiega w sposób łagodny, zdarza się natomiast, że pacjenci w wyniku powikłania po mononukleozie borykają się hemoglobinurią lub żółtaczką. Na ogół powikłania hematologiczne (mniej lub bardziej poważne) obejmują 25–50% chorych, większość nie zagraża jednak ludzkiemu zdrowiu i życiu. Spora część pacjentów skarży się natomiast na problemy z oddychaniem i połykaniem (winna jest tutaj powiększona tkanka gardła) oraz niedrożność nosa. Stosunkowo często chorzy cierpią na zapalenie wątroby, ale przebiega ono raczej bez żółtaczki.
Inne rzadkie powikłania po mononukleozie u dorosłych i dzieci to:
- zespół hemolityczno-mocznicowy,
- niedokrwistość aplastyczna,
- zespół hemolityczno-mocznicowy,
- zespół krzepnięcia wewnątrznaczyniowego,
- zespół hemofagocytarny,
- owrzodzenia i nadżerki narządów płciowych (u młodzieży),
- granulocytopenia.
U 96–99% dorosłych stwierdza się obecność przeciwciał sugerujących kontakt z EBV. Po przebyciu mononukleozy wirus żyje w organizmie w postaci utajonej. Mononukleoza ma zdecydowanie najcięższy przebieg u osób powyżej 35. roku życia. Wirus EBV może niestety przyczyniać się do powstania nowotworu układu krwionośnego (chłoniaka Burkitta), natomiast nie ma dowodów na związek między zachorowaniem na mononukleozę a podwyższeniem ryzyka chłoniaków.
Zobacz film: Czym jest mononukleoza?
Bibliografia:
1. Paweł Rajewski, Piotr Rajewski, Karolina Waleśkiewicz-Ogórek, Mononukleoza zakaźna – opis przypadku, „Forum Medycyny Rodzinnej” 4/ 2015.
2. Bolesław Kalicki, Anna Maślany, Joanna Milart, Anna Jung, Przebieg i diagnostyka zakażenia EBV u dzieci – obserwacje kliniczne, „Pediatria i Medycyna Rodzinna”, 7/2011.