W organizmie człowieka znajduje się blisko 100 splotów nerwowych. Największy jest splot krzyżowy, podzielony na 3 odcinki, liczne gałęzie i nitki nerwowe.

Gdzie się znajduje splot krzyżowy?

Splot krzyżowy stanowi największy splot nerwowy w organizmie człowieka. Jest to twór powstały w wyniku zmieszania (przegrupowania) gałęzi przednich ostatniego nerwu lędźwiowego (L4), biegnących do pierwszego nerwu guzicznego (Co1). Splot krzyżowy znajduje się na wysokości lędźwiowo-krzyżowo-guzicznego odcinka kręgosłupa.

Splot krzyżowy ma kształt trójkąta, położony jest w miednicy mniejszej, w przestrzeni pozaotrzewnowej. Podstawa splotu przylega do powierzchni przedniej mięśnia gruszkowatego i naczyń biodrowych wewnętrznych. Splot krzyżowy zwrócony jest do powierzchni miednicznej i kości krzyżowej. Wierzchołek splotu skierowany jest w stronę dolnej części otworu kulszowego, gdzie rozciąga się i przechodzi w gałąź nerwu kulszowego.

Splot krzyżowy – budowa

Splot krzyżowy podzielony jest na 3 odcinki:

• odcinek kulszowy
  
• odcinek sromowy
  
• odcinek guziczny.
  

Każdy odcinek zawiera nerwy, które zaopatrują odpowiednie obszary ciała.

Splot krzyżowy zbudowany jest z gałęzi krótkich i gałęzi długich. Gałęzie krótkie to gałęzie mięśniowe, stawowe i okostnowe. Gałęzie długie unerwiają mięśnie kończyn dolnych i część narządów miednicy mniejszej.

Splot krzyżowy oddaje gałęzie trzech głównych nerwów. Największym nerwem splotu krzyżowego jest nerw kulszowy, będący najdłuższym i najgrubszym nerwem w całym układzie nerwowym człowieka. Nerw kulszowy wypuszcza w okolicy dołu podkolanowego dwie cieńsze gałązki nerwowe: nerw piszczelowy i nerw strzałkowy wspólny, które schodzą się w kierunku stopy aż do palców.

Ponadto w skład splotu krzyżowego wchodzą nerw sromowy i nerw guziczny.

Zobaczcie także, jak udzielić pierwszej pomocy osobie ze złamanym kręgosłupem:

Za co odpowiada splot krzyżowy?

Splot krzyżowy unerwia ściany i narządy miednicy mniejszej, a także mięśnie i skórę okolicy kości guzicznej. Ponadto zaopatruje mięśnie obręczy kończyny dolnej oraz grupę mięśni kulszowo-goleniowych i stóp. Nerwy splotu krzyżowego rozchodzą się do prawej i lewej kończyny dolnej.

Każda gałązka splotu krzyżowego odpowiedzialna jest ruchowo i czuciowo za inny obszar tych okolic.

Krótkie gałęzie splotu krzyżowego unerwiają:

• mięśnie: gruszkowaty, zasłaniacz wewnętrzny, czworogłowy uda i mięśnie bliźniacze
  
• okostną guza kulszowego
  
• staw biodrowy i oba krętarze kości udowej.
  

Gałęzie długie splotu krzyżowego zaopatrują kończynę dolną od pośladka aż do palców stopy, okolice narządów rozrodczych, mięśnie odbytu czy cewki moczowej. W skład długich gałęzi wchodzą: nerw kulszowy, nerw guziczny i nerw sromowy.

Nerw kulszowy

Nerw kulszowy stanowi najgrubszą gałąź splotu krzyżowego. Nerw odpowiada ruchowo za mięśnie uda po tylnej stronie oraz częściowo za podudzie i stopę. Nerw kulszowy odpowiedzialny jest za zgięcie stawu kolanowego, a czuciowo unerwia staw kolanowy. Pozostałe funkcje ruchowo-czuciowe przejmują jego cieńsze gałązki nerwowe: nerw piszczelowy i nerw strzałkowy wspólny.

Nerw piszczelowy

Nerw piszczelowy unerwia ruchowo-czuciowo mięśnie podudzia i stopy od strony podeszwowej wraz z piętami. Nerw wykonuje pracę zgięcia podeszwowego stopy oraz odbiera bodźce czuciowe skórne podeszwy stopy.

Nerw strzałkowy wspólny

Nerw strzałkowy wspólny zaopatruje mięśnie prostowniki podudzia, mięśnie grzbietowe stopy oraz stawu skokowo-goleniowego i stępu oraz stawy śródstopno-paliczkowe. Nerw strzałkowy wspólny odpowiada za zgięcie grzbietowe stopy i palców. Nerw zaopatruje grzbietową stronę skóry stopy i palców oraz boczną powierzchnię podudzia.

Nerw sromowy

Nerw sromowy jest długą gałęzią splotu krzyżowego, unerwiającą okolice sromowe. Zaopatruje skórę krocza oraz skórę narządów płciowych z wyjątkiem moszny, warg sromowych i wzgórka łonowego. Ponadto czuciowo-ruchowo odpowiada za zwieracz cewki moczowej, mięsień dźwigacz odbytu, mięsień zwieracz zewnętrzny odbytu, mięsień guziczny, mięsień kulszowo-jamisty oraz mięsień poprzeczny krocza powierzchniowy i głęboki.

Nerw guziczny

Nerw guziczny to długa gałąź splotu krzyżowego unerwiająca ruchowo-czuciowo skórę okolicy kości guzicznej, mięsień guziczny oraz dźwigacz odbytu w tylnej części.

Uszkodzenia splotu krzyżowego

Uszkodzenia nerwów splotu krzyżowego powodują zaburzenia czucia i pracy w obrębie zaopatrywanym przez daną gałązkę nerwu. W wyniku uszkodzenia dochodzi do osłabienia mięśni i zaników, a także osłabienia odbierania bodźców czuciowych lub nadwrażliwości czy przeczulicy dotykowej w przebiegu danego nerwu.

Do czynników uszkadzających nerwy splotu krzyżowego należą urazy mechaniczne prowadzące do ucisku i niedokrwienia okolicy, za którą odpowiada dana gałąź splotu. Ponadto wyróżnia się: uciski i blokady w wyniku chorób destrukcyjnych kośćca kręgosłupa w odcinku lędźwiowo-krzyżowym, złamania kości nóg i miednicy w okolicy przebiegającego nerwu wywołujące podrażnienia danej gałęzi lub jej uszkodzenia. Groźne mogą być też infekcje ogólnoustrojowe, zaburzenia autoimmunologiczne i metaboliczne, jak choroby nerek, zaburzenia hormonalne czy powikłania cukrzycowe, a także czynniki toksyczne, np. zatrucie alkoholowe i chemiczne.

Bibliografia:

A. Krechowiecki, F. Czerwiński, Zarys anatomii człowieka, Wydawnictwo Lekarskie PWN, Szczecin 2004