Torbiele na jajniku pojawiają się najczęściej u kobiet miesiączkujących. Mogą być pojedyncze lub mnogie. Powstają wewnątrz, na zewnątrz lub na ścianie jajnika. Trudno jest określić, jak szybko rośnie torbiel na jajniku. Jest to kwestia indywidualna. Zmiany mogą jednak powstać w czasie tylko jednego cyklu menstruacyjnego.

Jak rozwija się torbiel na jajniku?

Zmiany o charakterze torbielowatym są częstą patologiczne, diagnozowane u kobiet w różnym wieku. Najczęściej znikają samoistnie i nie mają charakteru złośliwego. Wyróżnia się torbiele czynnościowe i nieczynnościowe.

• Nieczynnościowe torbiele jajnika

Typowym przykładem jest torbiel endometrialna, inaczej czekoladowa. Rozwija się w przebiegu endometriozy, czyli schorzenia, w którym dochodzi do „wszczepiania się” tkanki stanowiącej wnętrze macicy do innych tkanek. Tworzące się torbiele wypełnione są krwią o ciemnobrunatnej barwie. Torbiele dermoidalne zbudowane są z komórek tłuszczowych, naskórka, a nawet z tkanki kostnej. Uważa się, że mogą pochodzić też z nierozwiniętego płodu. Zespół policystycznych jajników prowadzi do powstawania licznych pęcherzyków, które nie są w stanie dotrzeć do jajowodu. Po obumarciu zmieniają się w niewielkiej wielkości torbiele.

• Czynnościowe torbiele jajnika

Do czynnościowych torbieli jajnika należy torbiel pęcherzykowa. Najczęściej jest ona konsekwencją zaburzeń hormonalnych. W trakcie fizjologicznego cyklu menstruacyjnego dochodzi do powstawania pęcherzyka Graafa, będącego dojrzałym pęcherzykiem jajnikowym. Kiedy pęka, uwolniona komórka wędruje do jajowodu. Jeśli w organizmie pojawiają się zaburzenia hormonalne, pęcherzyk może wypełniać się płynem, tworząc tym samym torbiel. Torbiel ciałka żółtego jest kolejnym przykładem zmian czynnościowych. Ciałko żółte zanika, jeśli nie dojdzie do zapłodnienia komórki jajowej. Zdarza się jednak, że ciałko nie zanika i w jego wnętrzu zaczyna tworzyć się torbiel.

Jak diagnozuje się i leczy torbiele jajnika?

Objawy torbieli jajników to najczęściej: zaburzenie krwawienia miesięcznego, bóle jajników (jeśli torbiel znajduje się na prawym – prawego jajnika, jeśli na lewym – lewego), ból w trakcie stosunku, częste bóle głowy, nudności, wymioty, nadmierna nerwowość, a czasem nawet omdlenia. Rozpoznania dokonuje lekarz ginekolog podczas ultrasonografii (USG). W większości przypadków torbiel nie jest groźna, ponieważ znika samoistnie po jednym cyklu lub kilku. Pomagają w tym tabletki antykoncepcyjne. Konieczne w diagnozie jest badanie poziomu hormonów w krwi, a czasami biopsja torbieli. Nie mniej ważne są: wiek pacjentki, choroby towarzyszące i posiadanie potomstwa. Jeżeli zmiany na jajniku nie wzbudzają niepokoju lekarza, USG ginekologiczne należy powtarzać raz na kwartał. Kobiety, które z powodów historii rodzinnych są bardziej obciążone ryzykiem raka jajnika, powinny wykonać test na określenie obecności markerów nowotworowych – testy CA125 oraz ROMA (ang. risk of ovarian malignancy algorithm, algorytm oceny ryzyka obecności raka nabłonkowego jajnika).

Kiedy konieczne jest leczenie operacyjne?

Leczenie torbieli jajnika uzależnione jest od jej rodzaju. Po rozpoznaniu czynnościowych torbieli jajnika zwykle niewymagane jest leczenie, a jedynie obserwacja. Badania USG należy powtarzać regularnie, najlepiej między 5. a 7. dniem cyklu. Na torbiele czekoladowe, które związane są z endometriozą, podaje się analogi gonadoliberyn i gestageny. Niekiedy są one usuwane za pomocą technik operacyjnych. Jest to niezwykle ważne, ponieważ w momencie pęknięcia torbieli endometrialnych może dojść do zapalenia otrzewnej i wstrząsu. Małe torbiele mogą wymagać nakłucia i drenażu. Torbiele dermoidalne zazwyczaj leczy się operacyjnie. Niepodjęcie interwencji może skutkować powikłaniami, w tym zropnieniem torbieli, pęknięciem do jamy otrzewnej lub przebiciem do pęcherza moczowego. Torbiele mogą wywoływać problemy z zajściem w ciążę.

Omawiane zmiany mają tendencję do nawrotów, dlatego ważne jest, aby regularnie poddawać się badaniom ginekologicznym. Są one szczególnie ważne u kobiet powyżej 35. roku życia.

Zobacz film: Jaką zastosować profilaktykę przeciwko raku jajnika?

Bibliografia:

1. Położnictwo i ginekologia. Grzegorz H. Bręborowicz (red.). Wydawnictwo Lekarskie PZWL, s. 788. 83-200-3082-X.

2. Antonio MacKenna, Cecilia Fabres, Verónica Alam, Verónica Morales, Clinical management of functional ovarian cysts: a prospective and randomized study, Human Reproduction, Volume 15, Issue 12, December 2000, Pages 2567–2569.

3. Farahani, Linda et al. Benign ovarian cysts. Obstetrics, Gynaecology and Reproductive Medicine, Volume 27, Issue 7, 226–230.