Choroba może pozostawać długo uśpiona, nie dając objawów. Gruźlica dotyka różnych narządów i układów, zwykle występując w postaci płucnej. Objawy gruźlicy u dzieci są trudniejsze do rozpoznania, a zmiany częściej rozwijają się poza układem oddechowym.

Objawy ogólne gruźlicy

Gruźlica to choroba zakaźna wywołana przez prątki, w której przebiegu dochodzi do powstania charakterystycznych zmian w różnych narządach ludzkiego ciała. Zwiększone ryzyko zachorowania dotyczy osób z osłabioną odpornością - zakażonych HIV, alkoholików, narkomanów, bezdomnych, pacjentów na immunosupresji. Bakterie mogą przetrwać w organizmie w formie bezobjawowej, dopiero po wielu latach aktywując się w postać płucną lub pozapłucną.

Niezależnie od występowania zmian gruźliczych w przebiegu choroby pojawiają się objawy ogólnoustrojowe i mogą one wyprzedzać objawy z innych narządów oraz układów. Pacjent skarży się zwykle na podwyższenie temperatury ciała, nocne poty oraz obecność zmęczenia niezwiązanego z pracą. Często dochodzi do osłabienia apetytu i utraty masy ciała, a skrajnie wyniszczenia chorego.

W badaniach laboratoryjnych krwi zazwyczaj nie wykazuje się odchyleń. U niektórych pacjentach można zaobserwować zmniejszenie lub zwiększenie białych krwinek, niedokrwistość oraz przyspieszenie OB.

Objawy gruźlicy płuc

W przypadku, w którym proces chorobowy zajmuje najważniejszą część układu oddechowego - płuca - obserwuje się szereg objawów mogących sugerować infekcję i być mylonych z innymi schorzeniami. Pacjent może długo bagatelizować te dolegliwości ze względu na ich początkowe mierne nasilenie oraz niecharakterystyczny sposób, w jaki manifestuje się gruźlica. Objawy choroby zajmującej płuca obejmują:

• kaszel, początkowo suchy przechodzący w mokry (z odkrztuszaniem gęstej ropnej wydzieliny), o charakterze przewlekłym,
• z czasem mogące się pojawić krwioplucie,
• w niektórych postaciach choroby duszność prowadząca do niewydolności oddechowej.

Wyżej wymienione dolegliwości to objawy gruźlicy prątkującej. W tym okresie chory jest najbardziej niebezpieczny dla otoczenia, gdyż kaszląc, rozsiewa do otoczenia bakterie.

Objawy gruźlicy pozapłucnej

Rzadziej występujące odmiany choroby to gruźlica opłucnej, węzłów chłonnych, układu moczowo-płciowego, centralnego układu nerwowego, stawów i kości. Objawy są inne w zależności od lokalizacji zmian chorobowych, dolegliwości ogólne są jednak wspólne dla wszystkich postaci. Dolegliwości mogą występować ze strony każdego narządu i układu, gdyż gruźlica może rozwijać się w całym organizmie.

Gruźlica opłucnej objawia się kaszlem, dusznością oraz kłującym bólem w klatce piersiowej. Choroba rozwija się zazwyczaj dopiero w kilka miesięcy po zakażeniu. W badaniach obrazowych widoczny jest płyn tylko w jednej jamie opłucnowej. Objawy gruźlicy węzłowej pojawiają się zwykle u młodych dorosłych. Dotyczy ona najczęściej węzłów chłonnych szyi oraz nadobojczykowych. Początkowo obserwuje się ich powiększenie, są one twarde, niebolesne, po jakimś czasie dochodzi do ich rozmiękania i powstawania przetok - widocznych na powierzchni skóry połączeń. Postacią choroby, która częściej rozwija się u osób starszych, jest gruźlica kości. Typowe dolegliwości to ból, obrzęk oraz ograniczenia ruchomości w stawach. Objawy dotyczą głównie kręgosłupa - odcinka krzyżowego oraz piersiowo-lędźwiowego. Choroba dotycząca układu moczowego powoduje utrudnienia i bolesność w oddawaniu moczu. Objawy gruźlicy jelit i żołądka wiążą się z wystąpieniem biegunek, bólów brzucha, wymiotów oraz znacznej utraty masy ciała. W ekstremalnych przypadkach mogą prowadzić do wystąpienia zapalenia wyrostka robaczkowego oraz niedrożności jelit. Objawy gruźlicy skóry, osierdzia oraz szpiku występują bardzo rzadko.

Objawy gruźlicy u dzieci

Rozpoznanie tej groźnej choroby zakaźnej na podstawie objawów u dzieci stanowi trudność dla lekarza ze względu na brak charakterystycznych dolegliwości oraz duży przypadków choroby o charakterze utajonym. Podejrzenie gruźlicy powinny nasuwać objawy takie jak: kaszel przewlekły, trwający co najmniej 21 dni, gorączka o nieznanej przyczynie trwająca dłużej niż 2 tygodnie, a także brak poprawy po zastosowaniu leczenia. Niepokoić powinno również zahamowanie wzrostu oraz rozwoju przez ostatnie 3 miesiące.

U dzieci częściej dochodzi do wystąpienia objawów gruźlicy węzłowej, a także ośrodkowego układu nerwowego (OUN). Choroba może występować pod postacią zapalenia opon mózgowych, a główne objawy tej postaci do bóle głowy, senność, nudności i wymioty, napady drgawkowe. Występowanie gruźlicy OUN wiąże się z ryzykiem niedowładów oraz porażeń.

Zobacz film: Gruźlica

Bibliografia:

1. Szczeklik A. Interna Szczeklika. Medycyna Praktyczna. Kraków 2018

2. Kosińska J. Gruźlica u dzieci – od diagnostyki do chemioprofilaktyki i leczenia. [w:] Pediatra Med Rodz. 2014, 10 (2), p. 111–127