HSV (Herpes simplex) to wirus opryszczki pospolitej. Jest to choroba wywołana przez typ 1. lub typ 2. tego drobnoustroju. Wirus wnika przez uszkodzoną skórę bądź błonę śluzową, wywołuje pierwotną wiremię u osób niemających wcześniej styczności z wirusem. Następnie wędruje do neuronów czuciowych, zasiedlając odpowiednio zwój trójdzielny (HSV-1) i zwoje nerwów rdzeniowych S2–S5 (HSV-2). Tam pozostaje w postaci utajonej, by w sprzyjających warunkach ponownie wywołać objawy zakażenia.

Przyczyny opryszczki

Po pierwotnym zakażeniu wirus opryszczki pozostaje w tzw. uśpieniu w zwojach nerwu trójdzielnego i rdzeniowych S2–S5, w zależności od typu wirusa. Przyczyny powodujące wznowienie objawów opryszczki to:

• stres,
  
• wychłodzenie organizmu,
  
• miesiączka,
  
• niedożywienie lub niedobory pokarmowe,
  
• osłabienie,
  
• infekcja bakteryjna,
  
• opalanie i nadmierna ekspozycja na promieniowanie UV.
  

Warto zaznaczyć, że niekiedy opryszczka pojawia się samoistnie bez określonej przyczyny.

Jedynym źródłem zakażenia jest chory człowiek – zarówno objawowy, jak i bezobjawowy. Wirus jest obecny w różnych wydzielinach, dlatego zarazić się można przez bezpośredni kontakt z chorym, np. pocałunki, stosunek płciowy. Istnieje wysokie ryzyko zakażeń okołoporodowych, a także zakażenia płodu od matki.

Wirus opryszczki u dzieci

Zakażenie wirusem HSV-1 pojawia się najczęściej już w dzieciństwie. Obecność wirusa HSV-1 nie jest czynnikiem protekcyjnym przed zakażeniem HSV-2. Typ 2. opryszczki przenosi się drogą kontaktów seksualnych. Rzadko zdarza się przeniesienie tego typu wirusa okołoporodowo.

Objawy zakażenia HSV

Wirus HSV może wywołać zarówno objawy zakażenia pierwotnego, jak i zakażenia nawrotowego w przypadku reaktywacji wirusa. Obie sytuacje kliniczne charakteryzują się obecnością osutki pęcherzykowej. W miejscu, w którym ma pojawić się zmiana skórna, często występują objawy prodromalne – ból, mrowienie, świąd. Niedługo później obserwuje się grudkę, przekształcającą się dość szybko w pęcherzyk. Ostatnie stadium zmiany skórnej to krostka, rzadziej owrzodzenie lub nadżerka.

Zakażenie pierwotne, czyli u osób niemających wcześniej styczności z wirusem, charakteryzuje się dość dużą dynamiką zmian, które mają tendencję do zlewania się. Zakażenia nawrotowe są z reguły łagodniejsze, a zmiany skórne są pojedyncze i mniejsze. Wykwitom skórnym może towarzyszyć regionalne powiększenie węzłów chłonnych.

Wirus HSV może mieć następujące obrazy kliniczne:

• opryszczka jamy ustnej i gardła,
  
• opryszczka narządów płciowych,
  
• opryszczka narządu wzroku,
  
• opryszczka skóry,
  
• zakażenie mózgu.
  

Opryszczka jamy ustnej i gardła

Zakażenie pierwotne może przebiegać bezobjawowo. Najczęściej wywołane jest przez wirusa HSV-1. U małych dzieci na ogół przebiega pod postacią ostrego zapalenia błony śluzowej dziąseł i jamy ustnej. Objawia się nagłym początkiem, wysoką gorączką, uogólnionym złym samopoczuciem, bolesnością i obrzękiem dziąseł, jadłowstrętem, a także pęcherzykami w obrębie błony śluzowej jamy ustnej. Mogą tworzyć się również bolesne owrzodzenia. W ślinie wirus obecny jest co najmniej 3 tygodnie. U dorosłych częściej występuje pod postacią ostrego zakażenia gardła i migdałków, charakteryzując się wysoką gorączką, objawami grypopodobnymi i pęcherzykami w obrębie migdałków i tylnej ściany gardła. Mogą one pękać, tworząc owrzodzenia. Rzadziej zmiany wywołane są typem 2. wirusa.

Postać nawrotowa zakażenia to opryszczka na ustach, tzw. opryszczka wargowa. Największa ilość wirusa występuje w ciągu pierwszych 24 godzin. Objawy utrzymują się nawet do 5. dni.

Opryszczka narządów płciowych

Najczęściej dotyczy typu 2. wirusa HSV w przypadku zakażeń nawrotowych. Jednak w postaci pierwotnego zakażenia około 50% przypadków może być wywołana przez wirusa HSV-1. Postać pierwotna to liczne pęcherzyki na zewnętrznych narządach płciowych i w ich okolicach. Zakażenia nawrotowe lokalizują się u mężczyzn głównie na prąciu, a u kobiet na wargach sromowych.

Inne postaci opryszczki

Rzadko zdarza się opryszczka atakująca narząd wzroku, a konkretnie spojówkę, rogówkę lub powieki. Zmiany wywołane przez Herpes simplex niekiedy lokalizują się na skórze innych okolic ciała niż twarz i narządy płciowe. Jeśli do tego dojdzie, jest to najczęściej wynik wtarcia skażonego materiału w daną okolicę skóry. Opryszczkowe zapalenie mózgu wiąże się z dużą śmiertelnością, zaburzeniami świadomości, funkcji poznawczych, a nawet z drgawkami. Jest to postać występująca głównie po uszkodzeniu bariery krew – mózg w przebiegu różnych patologii.

Leczenie opryszczki

Nie ma możliwości całkowitego wyleczenia się z wirusa HSV. Po ustąpieniu objawów nadal pozostaje on w postaci utajonej. Ponadto nie zmniejsza się ryzyko zakażenia innych osób ani częstość nawrotów zakażeń.

U osób z obniżoną odpornością, w postaciach pierwotnych i czasem nawrotowych wirusa, z rozsianymi zmianami, można zastosować leczenie przeciwwirusowe acyklowirem lub walacyklowirem. Leki te powinny być stosowane ogólnoustrojowo. W zakażeniach narządów płciowych lub błon śluzowych można przyjmować je doustnie. W zakażeniu mózgu podawane są dożylnie.

Acyklowir jest lekiem bezpiecznym dla dziecka, można go więc stosować w ciąży. Istnieje wiele preparatów zawierających ten lek w formie maści lub żelu do stosowania miejscowego. Nie są one jednak skuteczne w przypadku zakażeń narządów płciowych.