Najczęstszą przyczyną niedoboru potasu jest niewłaściwie zbilansowana dieta uboga w produkty żywnościowe będące naturalnym źródłem tego minerału. Niskiemu poziomowi potasu w organizmie towarzyszą różne objawy, m.in. osłabienie i skurcze mięśni oraz zaburzenia rytmu serca.

Funkcje potasu w organizmie człowieka

Potas jest składnikiem mineralnym, którego prawidłowa ilość w organizmie jest niezbędna dla jego prawidłowego funkcjonowania. Pierwiastek ten znajduje się głównie w przestrzeni śródkomórkowej, zwłaszcza komórek mięśniowych i dostarcza im potrzebnych składników odżywczych. Odpowiada przede wszystkim za regulowanie ciśnienia tętniczego krwi oraz gospodarki wodnej oraz za kontrolę pracy nerek. Potas ma istotny wpływ na przewodzenie impulsów nerwowych, a tym samym na funkcjonowanie układu nerwowego i pracę mięśni. Jego właściwy poprawia zdolności poznawcze, takie jak myślenie i koncentracja. Funkcją potasu jest również pobudzanie wydzielania insuliny – hormonu odpowiedzialnego za regulowanie poziomu cukru we krwi.

Przyczyny niedoboru potasu w organizmie

Niedobór potasu, czyli hipokaliemia, najczęściej rozwija się w konsekwencji popełnianych błędów żywieniowych. Niskiemu poziomowi potasu w diecie sprzyja stosowanie restrykcyjnych diet odchudzających opartych na jednoskładnikowym jadłospisie. Czynnikami ryzyka wystąpienia niedoboru potasu są: nadużywanie alkoholu oraz nadmierne picie kawy czy herbaty. 

Częstą przyczyną hipokaliemii jest zwiększona utrata potasu z organizmu na skutek wymiotów, biegunek oraz stosowania środków o działaniu przeczyszczającym. Do wzmożonej ucieczki potasu może dochodzić również przez skórę w wyniku rozległych oparzeń oraz nadmiernej potliwości, której towarzyszy niewystarczające uzupełnianie płynów i elektrolitów. Niski poziom potasu częściej występuje u osób wykonujących ciężką pracę fizyczną lub intensywnie trenujących. Hipokaliemia może być następstwem przyjmowania niektórych leków, np. glikokortykosteoridów oraz ziół i preparatów o właściwościach moczopędnych. Niski poziom potasu w organizmie często współwystępuje z zaburzeniami endokrynologicznymi, np. zespołem Conna, w którym dochodzi do zwiększenia wydalania potasu wraz z moczem.

Jakie są objawy niedoboru potasu?

Hipokaliemia jest jednym z częstszych zaburzeń gospodarki wodno-elektrolitowej. U osób z niedoborem potasu występuje szereg objawów ze strony różnych układów, zwłaszcza sercowo-naczyniowego oraz nerwowo-mięśniowego. Przy hipokaliemii pojawia się uczucie ogólnego osłabienia organizmu, apatia oraz wzmożona senność. Charakterystycznymi objawami niedoboru potasu są: bolesne skurcze mięśni, zwłaszcza łydek, osłabienie i większa męczliwość mięśni szkieletowych oraz drżenia mięśniowe. 

Skrajny niedobór potasu może stać się przyczyną porażenia mięśni. U osób z niedoborami potasu występują: zaburzenia koncentracji, skłonność do powstawania obrzęków, wielomocz (czyli częstsze oddawanie moczu), spowolnienie czynności jelit, wzdęcia oraz uporczywe zaparcia. Niebezpiecznym objawem są zaburzenia rytmu serca, w tym również arytmia stanowiąca zagrożenie dla życia. Przewlekły niedobór potasu może doprowadzić do rozwoju nadciśnienia tętniczego oraz powstania tzw. „żabiego brzucha”, czyli jego spłaszczenia na skutek osłabienia mięśni brzucha.

Zawroty głowy przy niedoborze potasu

Przy niskim poziomie potasu w organizmie często pojawiającym się objawem są zawroty głowy. Ich przyczyną są zaburzenia gospodarki wodnej, częstsze oddawanie moczu oraz utrzymujące się wzmożone pragnienie trudne do zaspokojenia. Hipokaliemii towarzyszy również spadek ciśnienia tętniczego krwi. W następstwie tych objawów dochodzi do zawrotów głowy, a niekiedy również do omdleń.

Jak uzupełnić niedobór potasu w organizmie?

Hipokaliemię rozpoznaje się na podstawie stężenia potasu w surowicy krwi, które wynosi poniżej 3,5 mmol/l. W leczeniu niedoboru potasu stosuje się preparaty z potasem lub dostarczające różnych składników mineralnych oraz witamin. W ciężkich przypadkach lub przy współwystępujących z hipokaliemią zaburzeniach wchłaniania z przewodu pokarmowego konieczne jest dożylne podanie roztworu potasu, najczęściej w postaci chlorku potasu. Ważną rolę w uzupełnianiu niedoborów tego pierwiastka odgrywa dieta. Produktami o dużej zawartości potasu są owoce i warzywa, a zwłaszcza:

• suszone owoce (morele, jabłka, figi, rodzynki),
  
• banany,
  
• awokado,
  
• seler,
  
• pomidory,
  
• grejpfruty,
  
• kiwi,
  
• ziemniaki.
  

Źródłem potasu są również ryby (np. dorsz), produkty zbożowe (kasza gryczana, chleb żytni), czekolada gorzka i mleczna, kakao, orzechy włoskie oraz zielone warzywa liściaste. W jadłospisie osoby ze zdiagnozowaną hipokaliemią powinny pojawić się również pestki dyni, nasiona białej fasoli, natka pietruszki i brokuły.