Charakterystycznym objawem hipofosfatemii jest osłabienie i obrzęk mięśni, ponieważ niedobór fosforu prowadzi do rabdomiolizy. Dla chorego jest to niebezpieczne, bo porażeniu ulegają również mięśnie oddechowe, czego skutkiem może być arytmia lub całkowita niewydolność oddechowa. Ponadto niedobór tego pierwiastka może manifestować się zaburzeniami neurologicznymi. Hipofosfatemię leczy się, uzupełniając braki fosforu w organizmie.

Dlaczego fosfor jest ważny dla człowieka?

Fosfor to pierwiastek chemiczny niezbędny do prawidłowego funkcjonowania komórek w organizmie człowieka. Razem z wapniem i witaminą D jest odpowiedzialny za zdrowe i mocne kości. Bierze też udział w przewodzeniu bodźców nerwowych i przemianach energetycznych, reguluje gospodarkę kwasowo-zasadową. Jego największa ilość jest magazynowana w kościach.

Człowiek dostarcza fosfor wraz z pożywieniem. Niewłaściwe odżywianie powoduje jego niedobory, które mogą skończyć się śmiercią. Niedostateczna ilość tego pierwiastka we krwi prowadzi do rabdomiolizy, czyli rozpadu mięśni. Skutkiem jest ich porażenie, które może się przyczynić do niewydolności oddechowej.

Co jest powodem hipofosfatemii?

Najczęstszą przyczyną hipofosfatemii jest dieta uboga w fosfor. Na braki narażone są szczególnie osoby niedożywione, alkoholicy prowadzący destrukcyjny tryb życia oraz chorzy odżywiani pozajelitowo. Hipofosfatemia grozi także pacjentom borykającym się z przypadłościami, które skutkują zmniejszonym wchłanianiem fosforu z przewodu pokarmowego np.:

• uporczywymi biegunkami lub wymiotami,
• kwasicą ketonową,
• zasadowicą oddechową,
• kwasicą hipofosfatemiczną,
• nadczynnością przytarczyc,
• nowotworami.

Hipofosfatemii sprzyja również długotrwałe zażywanie leków moczopędnych oraz glikokortykosteroidów.

Składniki krwi i ich funkcje poznacie na filmie:

Objawy hipofosfatemii

Niedobór fosforu w organizmie prowadzi do rozpadu i porażenia mięśni, dlatego stanowi zagrożenie dla życia i zdrowia. Chory odczuwa ból i uporczywe skurcze tkanki mięśniowej. Boryka się też z obrzękiem, a jego mięśnie są osłabione i wzrasta w nich napięcie. Hipofosfatemia może spowodować porażenie mięśni oddechowych oraz mięśnia sercowego. Manifestuje się to arytmią lub groźną niewydolnością oddechową.

Objawy ze strony układu mięśniowego nie są jedynymi symptomami niedoboru tego pierwiastka. Osoba z hiperfosfatemią ma szereg problemów z układem kostnym. Cierpi nie tylko z powodu bólu kości i ich wrażliwości na ucisk. Ma również zaburzenia chodu. Jest on bardzo charakterystyczny – chory kołysze się na boki.

U niektórych osób niski poziom fosforu objawia się zaburzeniami neurologicznymi w postaci: porażenia mięśni, drgawek lub parestezji. Chory może być zdezorientowany, a kontakt logiczny jest z nim utrudniony z powodu zaburzeń świadomości. Niektórzy dodatkowo odczuwają spadek apetytu, mają biegunki lub nudności.

Jak rozpoznać i leczyć hipofosfatemię?

Rozpoznanie hipofosfatemii opiera się na badaniach laboratoryjnych. Pacjent musi oznaczyć fosforany w moczu i we krwi. Jeśli wynik będzie poniżej 2,5 mg/dl (0,8 mmol/l), stwierdza się niedobór fosforu, a gdy jest mniejszy niż 1 mg/dl (0,32 mmol/l), hipofosfatemię uznaje się za ciężką.

Leczenie tej przypadłości wymaga od chorego zmiany nawyków żywieniowych i zwiększenie podaży pierwiastka w diecie. Jeśli ma on postać ciężką, będzie wymagał hospitalizacji i podania dożylnego fosforanów.

W jakich produktach jest fosfor?

Dzienne zapotrzebowanie dorosłego człowieka na fosfor wynosi około 700 mg. Dawka jest podobna u kobiet w ciąży i karmiących piersią. Młodzież w okresie dojrzewania powinna przyjmować aż 1250 mg tego pierwiastka. Jego ilość jest mniejsza jedynie u małych dzieci i niemowląt – waha się w przedziale 400–600 mg.

W jakich produktach można znaleźć fosfor? Najwięcej, bo aż 800 mg tego pierwiastka jest w serze parmezanie, ale bogatym źródłem są także inne sery żółte. Podobną zawartość fosforu ma mięso – szczególnie wątróbka wieprzowa i wołowa oraz pierś z kurczaka. Niewiele mniej ma mięso z indyka i baranina. Najmniej zasobna w fosfor jest wołowina.

Bogate w cenny pierwiastek są również produkty zbożowe: otręby, zwłaszcza pszenne, kasza gryczana, płatki jęczmienne oraz chleb żytni. Fosfor obecny jest również w warzywach, głównie strączkowych: fasoli, grochu i soczewicy oraz w owocach suszonych.

Bibliografia:

1. U. Buczek, P. Rajewski, Hipofosfatemia – opis przypadków, Forum Medycyny Rodzinnej 2010, tom 4, nr 6, s. 471–474.