Hiperprolaktynemia oznacza nadmierny poziom prolaktyny w organizmie. Prolaktyna jest hormonem wydzielanym przez przedni płat przysadki mózgowej, a konkretnie przez znajdujące się tam komórki laktotropowe. Wydzielanie prolaktyny zależne jest od poziomu dopaminy (mającej działanie hamujące), a także hormonów pobudzających, czyli serotoniny, tyreoliberyny i beta-endorfiny. Wszystkie te hormony produkowane są w podwzgórzu. Prolaktyna ma działanie pobudzające przede wszystkim laktogenezę. Oddziałując na komórki pęcherzykowe w gruczole sutkowym, pobudza w nich syntezę laktozy, tłuszczów i białek. Nie jest to jednak jej jedyna funkcja.
Hiperprolaktynemia czynnościowa – przyczyny
Prolaktyna pełni poza laktacją wiele innych funkcji, a mianowicie ma wpływ na metabolizm węglowodanów i temperaturę ciała. W okresie pokwitania poziom prolaktyny wzrasta fizjologicznie, osiągając wartości jak u dojrzałych kobiet (5–20 ng/ml). Okres ciąży wiąże się ze znacznym wzrostem poziomu prolaktyny, nawet do 300 ng/ml. U mężczyzn poziom prolaktyny nie powinien być wyższy niż 5 ng/ml. Zdecydowany wzrost prolaktyny odnotowuje się fizjologicznie w godzinach nocnych.
Nieprawidłowy poziom prolaktyny może wynikać z zaburzeń czynnościowych, przyczyn jatrogennych, a także z upośledzonej degradacji hormonu. Najczęstsza przyczyna hiperprolaktynemii to spadek aktywności dopaminergicznej podwzgórza. Zaburzenia hormonalne pochodzenia podwzgórzowego dzieli się na czynnościowe, czyli odwracalne i organiczne (nieodwracalne). Czynnościowe zaburzenia pochodzenia podwzgórzowego to najczęstsza przyczyna wtórnego braku miesiączki.
Fizjologicznie hiperprolaktynemia może wystąpić w ciąży, podczas karmienia piersią, podczas stresu, snu, stymulacji brodawek sutkowych i w czasie stosunku płciowego.
Zobaczcie, co dzieje się w naszym organizmie podczas sytuacji stresowej. Jakie hormony się wydzielają?
Patologiczne stany związane z hiperprolaktynemią to:
-
gruczolaki przysadki mózgowej,
- zmiany zapalne, zwyrodnieniowe, naczyniowe i nowotworowe w obrębie przysadki mózgowej i podwzgórza,
- zaburzenia innych gruczołów endokrynnych (tarczycy, nadnerczy),
-
niewydolność nerek,
- schorzenia wątroby,
- leki.
Rozpoznanie hiperprolaktynemii czynnościowej
Poziom prolaktyny można ocenić poprzez badanie krwi na czczo. Oznaczenie tego hormonu można wykonać niezależnie od fazy cyklu miesiączkowego. Badaniem pozwalającym odróżnić hiperprolaktynemię czynnościową od hiperprolaktynemii związanej z obecnością guza przysadki mózgowej jest test z metoklopramidem. Jeśli po podaniu metoklopramidu nastąpi ponad dwukrotny wzrost poziomu prolaktyny, świadczy to o hiperprolaktynemii czynnościowej.
Objawy hiperprolaktynemii
Prawie połowa kobiet z wtórnym brakiem miesiączki wykazuje podwyższony poziom prolaktyny w badaniach laboratoryjnych. Wtórny brak miesiączki to zaburzenie polegające na braku obecności cykli miesięcznych u kobiet, u których miesiączka występowała wcześniej. Głównym objawem hiperprolaktynemii jest mlekotok.
Objawy hiperprolaktynemii można podzielić na hormonalne i kliniczne. Do hormonalnych zalicza się:
- upośledzenie cyklicznego wydzielania gonadoliberyn, czyli hormonów odpowiedzialnych za regulację hormonalną cyklu miesiączkowego,
- zaburzenia wydzielania luteotropiny, co wpływa negatywnie na regularność cykli,
- spadek poziomu estrogenów, co wywołuje zaburzenia lipidowe, osteoporozę,
- nadmierną aktywację hormonów nadnerczowych,
Hormonalne i rozrostowe zmiany towarzyszące hiperprolaktynemii odbijają się na obrazie klinicznym tego zaburzenia. Obejmuje on:
- nieregularne i skąpe miesiączki lub ich zupełny brak,
- bóle głowy,
- zaburzenia widzenia,
-
zespół napięcia przedmiesiączkowego,
- zbyt szybkie zanikanie ciałka żółtego,
- niepłodność,
- hirsutyzm,
- brak owulacji,
- ból podczas stosunku.
Leczenie hiperprolaktynemii
Głównym lekiem stosowanym w leczeniu hiperprolaktynemii jest bromokryptyna. Stymuluje ona rozkład prolaktyny i hamuje wzrost komórek przysadki mózgowej odpowiedzialnych za jej produkcję.
Zobaczcie, jaki wpływ mają hormony na życie kobiet: