Leczenie hipernatremii uzależnia się od nasilenia objawów. Jeśli jej przebieg jest łagodny, wystarcza ograniczenie płynów do 500 mililitrów na dobę. Gdy ciężki, konieczne jest podanie hipotonicznego roztworu NaCl, nierzadko w połączeniu z wazopresyną. W takich sytuacjach wymagane jest stałe monitorowanie stanu pacjenta.

Czym jest hipernatremia?

Hipernatremia to medyczne określenie zaburzeń gospodarki sodowej, które stwierdza się, gdy poziom sodu we krwi przekracza 145 mmol/l. Ma charakter zarówno ostry, jak i przewlekły. W wielu przypadkach stanowi zagrożenie dla zdrowia oraz życia chorego. Jest też jednym z najczęściej występujących zaburzeń elektrolitowych wśród pacjentów w różnym przedziale wiekowym.

Sód i jego rola w organizmie człowieka a hipernatremia

Sód jest pierwiastkiem należący do grupy metali alkalicznych. W organizmie człowieka występuje pod postacią jonów. Obecny we krwi oraz płynach ustrojowych jako kation przestrzeni międzykomórkowej jest odpowiedzialny za regulację ciśnienia tętniczego. Dba również o utrzymanie prawidłowego poziomu objętości krwi w naczyniach krwionośnych i wspomaga pracę nerek. Od stężenia tego pierwiastka zależy stopień nawodnienia organizmu.

Wysoki poziom sodu w osoczu sprzyja odwodnieniu komórek i powoduje, że poziom wody w przestrzeni międzykomórkowej jest nieadekwatny do ilości elektrolitów we krwi. Zjawisko określa się mianem hipertonicznej hiperosmolarności i uważa za jedną z podstawowych przyczyn zaburzeń gospodarki sodowej.

Zobaczcie na filmie, w jakich produktach znajdziemy sód:

Rodzaje hipernatremii

Zaburzenia gospodarki sodowej mogą mieć żróżnicowany przebieg, dlatego podzielono je na dwa rodzaje:

• hipernatremię ostrą trwającą około 12 godzin, której objawy ustają lub są mniej intensywne po upływie tego czasu. Cechuje ją cięższy przebieg;
• hipernatremię przewlekłą trwającą ponad 48 godzin, którą charakteryzują łagodniejsze symptomy.

Osoby z zaburzeniami o charakterze ostrym muszą być stale monitorowane przez lekarza z oddziału szpitalnego.

Komu grozi hipernatremia?

Z hipernatremią borykają się osoby w różnym przedziale wiekowym. Chorują nawet niemowlęta, u których skrajne odwodnienie wiąże się z biegunką powstałą w wyniku infekcji wirusowych. Szczególnie narażone są także osoby starsze, które nie odczuwają dużego pragnienia i osoby leżące wentylowane mechanicznie, u których podaż płynów może być zaburzona.

Co ciekawe, zaburzenia gospodarki sodowej mogą wystąpić u osób zdrowych, choć zdarza się to bardzo rzadko. Ich przyczyną jest nadmiar soli w diecie. Wysoki poziom sodu jest również częsty u osób dializowanych i dzieci karmionych słonymi pokarmami.

Objawy hipernatremii

Objawy hipernatremii są nieswoiste, dlatego mogą być błędnie zinterpretowane. Klasyczne symptomy to spadek ciśnienia krwi i zawroty głowy, które pojawiają się przy zmianie pozycji. Często towarzyszy im utrata łaknienia, nudności lub wymioty. Ponadto stale narastający poziom sodu skutkuje splątaniem, zaburzeniami świadomości, jak również pobudzeniem występującym naprzemiennie z sennością. Konsekwencją jest śpiączka i obrzęk mózgu, który może spowodować zgon chorego. Zaburzenia gospodarki sodowej nierzadko wpływają na poziom innych elektrolitów np. potasu, co u człowieka objawia się wzmożonym napięciem mięśniowym.

Diagnostyka i leczenie hipernatremii

Hipernatremię diagnozuje się na podstawie wyników analiz laboratoryjnych. Materiałem do badania jest krew żylna. Jeśli poziom sodu przekracza 145 mmol/l, konieczne jest leczenie polegające na uzupełnianiu płynów.

Leczenie zaburzeń gospodarki sodowej polega głównie na uzupełnianiu płynów drogą doustną, czasem również dożylnie. W celu nawodnienia chorego podaje się mu 0,45% roztwór NaCl (chlorku sodu) lub 5% roztwór glukozy, który ma podobne właściwości.

Poziomu sodu nie wolno zmniejszać gwałtownie, dlatego, zanim dojdzie do podania płynów, oblicza się szybkość korekcji. Zalecane jest, aby hipernatremia ostra była korygowana z szybkością nie większą niż 1 mmol/l/h, przewlekła zaś – 0,5 mmol/l/h. Dzięki temu można zapobiec obrzękowi mózgu u chorego i związanym z tym powikłaniom.

Prędkość korekcji i zmianę stężenia sodu po otrzymaniu litra płynu wylicza się na podstawie następującego wzoru: zmiana stężenia sodu = (stężenie Na+ w płynie infuzyjnym [mmol/l] – stężenie Na+ w surowicy pacjenta [mmol/l])/(TBW+1), gdzie TBW (total body water) – całkowita ilość wody w ciele wynosi 0,5 masy ciała (u kobiet) lub 0,613 (u mężczyzn). Żeby otrzymać ostateczną objętość płynu, która ma być podana w chwili leczenia, należy wymaganą szybkość korekcji (1 lub 0,5) podzielić przez liczbę otrzymaną ze wzoru.

Bibliografia:

1. A. Wakil, S.L. Atkin, Postępowanie w zaburzeniach gospodarki sodowej, [w:] „Clinical Medicine” 2010; 1 (10), s. 79–82.