Helicobacter pylori to stosunkowo "świeże" odkrycie medycyny. Barry J. Marshall i J. Robin Warren - dwaj lekarze, którzy w 1982 r. odkryli i opisali bakterię oraz jej wpływ na powstawanie wrzodów żołądka - otrzymali w roku 2005 Nagrodę Nobla za swoje dokonania. Dziś o bakterii Helicobacter pylori wiemy stosunkowo sporo. Zakażenie często przebiega bezobjawowo, ale także może doprowadzić do prawdziwego spustoszenia w układzie pokarmowym. Bywa przyczyną stanów zapalnych, choroby wrzodowej, a w skrajnych przypadkach może przyczynić się do powstawania nowotworów żołądka.

Zobaczcie, skąd się biorą wrzody żołądka:

Bakteria Helicobacter pylori - co to jest?

Helicobacter pylori to bakteria o charakterystycznym, spiralnym kształcie. Wyposażona jest w rzęski, które ułatwiają jej ruch i wnikanie w błony śluzowe żołądka. Bytuje zwłaszcza w układzie pokarmowym (żołądku), a także na powierzchni zębów oraz w kale. Może namnażać się w jelitach i przewodach żółciowych. Bakteria potrafi przystosować się do kwaśnego środowiska, jakie panuje w żołądku. Wytwarza bowiem ureazę - enzym, który odpowiada za rozkład mocznika do amoniaku i dwutlenku węgla, przez co zobojętnia odczyn pH żołądka (zmienia go z kwaśnego na zasadowy). Zmiany w składzie kwasu żołądkowego mogą powodować problemy trawienne i stany zapalne błony śluzowej żołądka. Ponadto Helicobacter pylori produkuje toksyny (zwłaszcza cytotoksynę wakuolizującą), które mogą stać się przyczyną wrzodów żołądka i dwunastnicy, a także doprowadzić do tzw. zanikowego zapalenia żołądka (zanik błony śluzowej żołądka). Bakteria odpowiada ponadto za liczne choroby dróg pokarmowych, których źródłem jest przewlekły stan zapalny błony śluzowej żołądka. Szacuje się, że w następstwie przewlekłego stanu zapalnego i związanych z nim dolegliwości u około 1% osób zakażonych mogą wystąpić zmiany nowotworowe (zwłaszcza chłoniaki żołądka).

Helicobacter pylori: jak można się zarazić?

Zakażenie bakterią Helicobacter pylori odbywa się zwykle w wyniku kontaktu oralno-oralnego (czyli drogą usta-usta) lub oralno-fekalnego. Do większości zakażeń dochodzi w okresie dzieciństwa. Do czynników ryzyka, które mogą mieć wpływ na zakażenie, należą:

•  czynniki geograficzne (zamieszkiwanie w krajach rozwijających się);
  
•  złe warunki socjalne i ekonomiczne;
  
•  duża liczba współmieszkańców w niewielkim mieszkaniu;
  
•  predyspozycje rasowe (większą zachorowalność wykazuje rasa czarna);
  
•  predyspozycje genetyczne.
  

Nie ma wyraźnych zasad profilaktyki zakażeń Helicobacter pylori. Uważa się, że minimalizować ryzyko zakażenia może zwłaszcza dbałość o odpowiedni poziom higieny, karmienie piersią, a także zdrowa dieta (bogata w antyoksydanty i witaminy: C, E oraz beta-karoten).

Zobaczcie, jak przebiega leczenie choroby wrzodowej:

Helicobacter pylori: objawy zakażenia

Następstwem zakażenia jest przede wszystkim powstanie stanu zapalnego śluzówki żołądka, które z czasem może przejść w zapalenie przewlekłe. Symptomy wskazujące na inwazyjne zakażenie Helicobacter pylori to:

•  bóle brzucha i nadbrzusza;
  
•  brak apetytu;
  
•  mdłości;
  
•  zgaga;
  
•  wzdęcia;
  
•  zaparcia;
  
•  niestrawność;
  
•  biegunka;
  
•  gorączka;
  
•  ogólne osłabienie i pogorszenie samopoczucia.

Należy przy tym pamiętać, że zakażenie Helicobacter pylori w wielu przypadkach przebiega bezobjawowo. W terminologii medycznej przypadek taki nazywamy fenotypem łagodnego zapalenia błony śluzowej żołądka. Wykryć go można jedynie w badaniu laboratoryjnym Objawy żołądkowe występują u około 10-20% zakażonych.

Helicobacter pylori: diagnoza i leczenie infekcji

Powodem do niepokoju powinno być zwłaszcza przewlekłe występowanie objawów żołądkowych. Zakażenie Helicobacter pylori zdiagnozować można różnymi metodami. Zazwyczaj wykonuje się endoskopię ścian żołądka oraz gastroskopię połączoną z pobraniem próbki (wycinka błony śluzowej żołądka) do badania histologicznego (czyli badania laboratoryjnego pod mikroskopem). Do bardzo wiarygodnych testów diagnostycznych należą również: test oddechowy z mocznikiem, znakowany radioaktywnym węglem, testy oznaczające antygen Helicobacter pylori w kale (zarówno w diagnostyce samego zakażenia, jak i przy ocenie skuteczności leczenia) oraz testy serologiczne z krwi. W aptece można ponadto kupić specjalne testy, które pozwalają na zdiagnozowanie obecności Helicobacter pylori w warunkach domowych (np. helico test). W tym celu pobiera się niewielką próbkę krwi z opuszki palca. O metodach leczenia decyduje zawsze lekarz. Zazwyczaj stosuje się leczenie farmakologiczne w postaci leków przeciwbakteryjnych (antybiotyków) i środków obniżających kwasowość soku żołądkowego. Pomocniczo podaje się probiotyki (korzystne szczepy bakterii), które pomagają odbudować prawidłową florę bakteryjną żołądka, a także stymulują układ odpornościowy.

Zobacz także: Wrzody dwunastnicy, czyli ból brzucha i inne objawy

Jak zbudowany jest układ pokarmowy człowieka:

Helicobacter pylori: jakie choroby może powodować?

Przewlekłe zapalenie błon śluzowych żołądka, jakie powoduje Helicobacter pylori, może doprowadzić do powstania wielu poważniejszych chorób, takich jak: zapalenie dwunastnicy, choroba wrzodowa żołądka lub dwunastnicy (w 95% zachorowań winę za to schorzenie ponosi bakteria Helicobacter pylori) oraz choroba Ménétriera (rodzaj zapalenia żołądka, w którym dochodzi do przerostu fałdów błony śluzowej). Helicobacter pylori nie jest nigdy bezpośrednią przyczyną rozwoju nowotworu - jednak w wyniku chorób, jakie powoduje (zwłaszcza w ich postaciach przewlekłych), może pośrednio przyczynić się do powstania zmian przedrakowych oraz raka żołądka (zwłaszcza chłoniaka typu MALT - nowotworu tkanki limfatycznej przewodu pokarmowego).