Gruczolak jelita grubego rozwija się z komórek nabłonka gruczołowego jelita grubego. Jego najczęstsza postać to typ cewkowy, który przekształca się w gruczolakoraka o wiele rzadziej niż większe, rzadziej spotykane guzy kosmkowe. Raki gruczołowe (gruczolakoraki) stanowią ok. 90% nowotworów jelita grubego.

Czym jest gruczolak jelita grubego?

Gruczolak jelita grubego jest łagodnym guzem powstającym wskutek miejscowego przerostu nabłonka gruczołowego. Nie stwierdza się w nim śladów dysplazji, czyli deformacji budowy komórek. Do nadmiernego namnażania się ich w miejscu powstania zmiany dochodzi najczęściej pod wpływem przewlekłych zapaleń jelita grubego, a także czynników związanych ze środowiskiem i trybem życia.

Jak wygląda zdrowe, a jak chore jelito? Sprawdźcie na filmie i dowiedzcie się, skąd bierze się nowotwór jelita grubego:

Z punktu widzenia histologicznego rozróżnia się trzy podstawowe typy gruczolaków:

• cewkowy – najczęstszy, formujący guzy o średnicy do około 10–12 mm, przyjmujący zwykle formę uszypułowanego polipa, ulegający przekształceniu w gruczolakoraka w 5–7% przypadków;
  
• kosmkowy – pojawiający się zwykle w późnym wieku, osiągający duże rozmiary (nawet 10 cm średnicy), tworzący kalafiorowate, nieregularne zmiany i złośliwiejący w około 40% przypadków;
  
• kosmkowo-cewkowy – typ mieszany, którego wzrost i ryzyko przekształcenia w zmianę złośliwą jest zależne od tego, jaką część gruczolaka stanowi utkanie kosmkowe (ryzyko jest wprost proporcjonalne do zawartości tego typu komórek).
  

Rozwój gruczolaka jelita grubego

W typowych przypadkach rozwój gruczolaka jelita grubego jest bardzo powolny. Uważa się, że pojawiający się guz podwaja swoją masę co 10 lat. Transformacji w nowotwór złośliwy podlegają zwykle zmiany większe – o rozmiarze przekraczającym 10 mm. Do zapoczątkowania takiego procesu chorobowego potrzeba więc wielu lat. Daje to szansę na wczesne rozpoznanie i usunięcie zmiany, która może potencjalnie być źródłem choroby o dużej śmiertelności.

Gruczolakorak jelita grubego

Gruczolakorak jelita grubego to nowotwór złośliwy wywodzący się z nabłonka gruczołowego tego narządu. Powstaje w procesie transformacji (metaplazji) komórek gruczolaka. Prawdopodobieństwo rozwoju raka zwiększa się, gdy gruczolaki występują w jelitach w większej liczbie (co często zdarza się w przypadku gruczolaków cewkowych lub w chorobach takich jak polipowatość jelita grubego). Jego złośliwość powiązana jest z tym, w jakim stopniu komórki uległy deformacji w procesie nowotworowym. Jeśli swoją strukturą, utkaniem i – choćby częściowo – funkcją nadal przypominają komórki prawidłowe, mówi się o raku wysoko zróżnicowanym (oznaczanym jako G1). Rokuje on najlepiej. G2 – średnio zróżnicowany – to nieco poważniejsza forma transformacji nowotworowej komórek (atypii), a G3 – nisko zróżnicowany – ma zwykle najszybszy i najbardziej złożony przebieg. Widać u niego dużą tendencję do gwałtownego wzrostu, naciekania okolicznych tkanek i dawania odległych przerzutów.

Inwazyjny i nieinwazyjny gruczolakorak jelita grubego

W początkowej fazie do zezłośliwienia komórek gruczolaka jelita grubego dochodzi w obrębie nabłonka. Namnażają się one najpierw w postaci zmiany płaskiej, która nie wykracza poza typową lokalizację. Mówi się wtedy o nowotworze nieinwazyjnym, czyli in situ. Usunięcie go w tej fazie ma zawsze charakter doszczętny i prowadzi do całkowitego wyleczenia.

Forma inwazyjna gruczolakoraka to taka, która przekracza błonę podstawną nabłonka, dostając się do warstw głębszych. Taki guz może naciekać okoliczne tkanki, w tym ściany naczyń, co pozwala komórkom rakowym na przemieszczanie się z prądem krwi i osadzanie w odległych narządach. Jeśli komórki atypowe zaczynają się tam rozrastać, dochodzi do przerzutów.

Jak przebiega proces leczenie raka jelita grubego? Odpowiedź na filmie:

Objawy gruczolaka i gruczolakoraka jelita grubego

Gruczolak jelita grubego przebiega zwykle zupełnie bezobjawowo. Niekiedy (ze względu na fakt, że wywodzi się z nabłonka gruczołowego) zdarza się, że w stolcu stwierdza się zwiększoną obecność śluzu lub, sporadycznie, obserwuje się ślady krwi. Gruczolakorak jelita grubego również bardzo długo może nie dawać specyficznych objawów, a przebieg choroby zależy od lokalizacji nowotworu (czy jest to prawa, lewa połowa okrężnicy, esica czy odbytnica i odbyt). Na obraz kliniczny choroby składać się mogą:

• niespecyficzne, nawracające bóle brzucha,
  
• wzdęcia,
  
• kolki jelitowe,
  
• nawracające zaparcia, pojawiające się często na przemian z biegunkami,
  
• obecność krwi utajonej w kale (stwierdzanej laboratoryjnie), krwi świeżej lub dużej ilości śluzu,
  
• brak apetytu, osłabienie, utrata wagi.
  

W przypadku bardziej zaawansowanych postaci choroby obserwuje się wyczuwalny przez powłoki guz w jamie brzusznej oraz objawy związane z naciekaniem okolicznych narządów (np. pęcherza moczowego) lub obecnością przerzutów (zwykle w płucach lub w mózgu).

Rozpoznanie i leczenie gruczolaka jelita grubego

Obecność gruczolaka jelita grubego można stwierdzić podczas badania kolonoskopowego. Jest to badanie endoskopowe, które pozwala obejrzeć od wewnątrz jelito grube, najczęściej na całej jego długości – od odbytu po kątnicę, czyli jego początkowy odcinek. Badaniu takiemu rutynowo powinny poddawać się co jakiś czas osoby po 50 roku życia, szczególnie z wywiadem chorób nowotworowych jelita grubego w rodzinie albo z przewlekłymi chorobami zapalnymi (choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego).

Stwierdzone w badaniu zmiany o typie gruczolaka mogą być albo w całości usunięte przy pierwszym badaniu, albo pobiera się z nich wycinki do oceny histopatologicznej i decyduje o dalszym postępowaniu na podstawie wyników.

Jak wygląda nowatorska metoda leczenia raka jelita grubego? Odpowiedź na filmie: