Gorączka mózgowa, inaczej hipertermia ośrodkowego układu nerwowego, w większości przypadków dotyczy osób, które doświadczyły ciężkich uszkodzeń mózgu. Gorączka mózgowa może wystąpić po udarze, krwawieniu podpajęczynówkowym, urazach mózgu lub procesach rozrostowych ośrodkowego układu nerwowego.
Zjawisko termoregulacji a gorączka mózgowa
Zachowanie przez człowieka stałej temperatury ciała jest możliwe dzięki sprawnemu układowi termoregulacji. We wnętrzu organizmu znajdują się termoreceptory oraz termodetektory, czyli struktury, które są odpowiedzialne za reagowanie na zmianę temperatury we wnętrzu ciała. Wahania temperatury pochodzące z zewnątrz odbierane są przez termodetektory znajdujące się na obwodzie. Obecne są one w skórze, mięśniach, górnych drogach oddechowych oraz w naczyniach żylnych. Ośrodek termoregulacji mieści się w strukturze mózgowej zwanej podwzgórzem. To tam znajduje się ośrodek odpowiedzialny zarówno za eliminację ciepła, jak i jego zachowanie w organizmie. Określa on punkt nastawczy, czyli zakres zmiennej temperatury, i stara się go utrzymać na podobnym poziomie. Nagły spadek lub wzrost temperatury jest szybko wychwytywany przez termoreceptory, a informacja dostaje się następnie do podwzgórza. Jeśli dojdzie do uszkodzenia układu termoregulacji, zaburzeniu ulegają ośrodkowe mechanizmy kontroli temperatury. Zjawisko hipertermii po ich uszkodzeniu nazywa się gorączką mózgową.
Polecamy: Jak działa mózg? Czy można usprawnić jego pracę?
Zobaczcie, czym jest przemijające niedokrwienie mózgu:
Gorączka pochodzenia ośrodkowego
Objawy gorączki mózgowej mogą być bardzo złożone. Symptomem uszkodzenia ośrodka termoregulacji może być bardzo wysoka temperatura ciała (znacznie wyższa niż ta pojawiająca się podczas infekcji) utrzymująca się kilka dni, a nawet tygodni. Zazwyczaj jest ona odporna na działanie powszechnie stosowanych środków przeciwgorączkowych. Występuje u pacjentów, którzy kilka dni wcześniej doświadczyli poważnego uszkodzenia OUN. Gorączkę mózgową najczęściej diagnozuje się właśnie w takim przypadku, wykluczając tym samym inne przyczyny. Okazuje się, że znacznie pogarsza ona rokowania pacjenta i zmniejsza jego sprawność. Gorączka mózgowa wymaga podjęcia natychmiastowego leczenia.
Skutki gorączki mózgowej
Konsekwencje pojawienia się gorączki mózgowej mogą być bardzo poważne. Jedną z nich jest zaburzenie metabolizmu mózgowego. Obserwuje się wówczas wzrost dwutlenku węgla oraz tlenu. Często dochodzi również do kwasicy. Hipertermia nie pozostaje bez wpływu na poziom neurotransmiterów. Skutkuje ona wzrostem toksyczności kwasu glutaminowego. Zakłóca to także transport jonowy w obrębie błon komórkowych. Warto pamiętać o tym, że wzrost temperatury reguluje niektóre kanały bramkowane napięciem (potasowe) oraz kanały wapniowe. Jednak jedną z najbardziej niebezpiecznych sytuacji powodowanych przez gorączkę mózgową są uszkodzenia komórek śródbłonka. Prowadzi to do szeregu zmian w strukturze bariery krew-mózg, co wpływa na jej szczelność i może doprowadzić do przedostania się przez nią różnego rodzaju białek, co powoduje m.in. obrzęk mózgu. Ponadto do innych poważnych powikłań po gorączce mózgowej można zaliczyć wzrost ilości tlenku azotu, który znany jest ze swoich właściwości powodujących zaburzenia oksydacji, oraz wzrost ciśnienia śródczaszkowego.
Polecamy: Budowa mózgu człowieka, charakterystyka pracy poszczególnych płatów
Leczenie gorączki mózgowej
Pierwszym etapem leczenia hipertermii jest oczywiście obniżenie temperatury u chorej osoby. Nie potwierdzono jednak za pomocą badań klinicznych, czy wpływa to korzystnie na rokowania takiego pacjenta. Tradycyjnie postępowaniem z wyboru jest podawanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych oraz acetaminofenu. Hamują one syntezę prostaglandyny E, która wpływa indukująco na wielkość temperatury. Nie zawsze jednak są to środki skuteczne. Wszystko uzależnione jest od sprawności układu termoregulacyjnego. Naturalnie jest ona znacznie mniejsza u tych osób, które przeszły przez poważne uszkodzenia mózgu. Zanim jednak lekarz przepisze środki przeciwbólowe, musi przeanalizować ogólny stan zdrowia chorego, w tym stan układu pokarmowego, nerek i wątroby.
Niefarmakologiczne metody leczenia gorączki mózgowej to m.in.: koce chłodzące, woreczki z lodem, bloczki chłodzące z zawartością hydrożelu. Inwazyjnymi metodami pozafarmakologicznymi są np. płukanie jam ciała, chłodzenie endowaskularne czy infuzja dożylna zimnych płynów. Te sposoby nie są tak skuteczne, jak metody farmakologiczne i inwazyjne.
Bibliografia:
- M. Zawadzka, M. Szmuda, M. Mazurkiewicz-Bełdzińska, Zaburzenia termoregulacji pochodzenia ośrodkowego – jak diagnozować i leczyć, „Anestezjologia Intensywna Terapia”, 2017, nr 3, s. 234–242.