Napar uzyskany po zaparzeniu ziela gojnika może pomóc przy przeziębieniach, bakteryjnych chorobach dróg oddechowych i nieżycie żołądka. Dlatego warto go mieć w domowej apteczce.
Co to jest gojnik?
Gojnik jest niską, jednoroczną rośliną z gatunku jaskrowatych porastającą między innymi Bałkany, Grecję i Turcję. Od wieków różne jej gatunki są pite w tamtych rejonach ze względu na niezwykły aromat herbaty oraz jej lecznicze właściwości. Stąd można ją spotkać pod różnymi nazwami – herbata górska, herbata grecka, herbata kreteńska czy szałwia libańska.
Gojnik – gatunki
Dotychczas rozpoznano i przebadano kilka gatunków gojnika. Najczęściej dostępnymi w Polsce są:
- gojnik macedoński (Sideritis scardica),
- gojnik tauryjski (Sideritis raeseri),
- gojnik syryjski (Sideritis syriaca) – traktowany czasem jako odmiana tauryjskiego.
Wszystkie gatunki gojnika mają podobne właściwości i działanie.
Gojnik – właściwości i działanie
Gojnik zawiera bardzo liczne składniki aktywne:
- kwasy fenolowe,
- glikozydy fenolowe,
- diterpeny (siderol, sideridiol),
-
olejki eteryczne.
Poszczególne gatunki różnią się między sobą głównie zawartością olejków eterycznych, których gojnik tauryjski zawiera kilka razy więcej. Skład olejku zależy od wielu czynników, takich jak kraj pochodzenia, stanowisko, sposób pozyskiwania i obróbki surowca, a także jego przechowywania.
Na Bałkanach gojnik był tradycyjnie polecany w leczeniu przeziębień, grypy, zapaleń górnych i dolnych dróg oddechowych (w tym chorych zatok, kaszlu i astmy), zaburzeń trawienia i chorób reumatycznych. Wykazuje działanie moczopędne, rozkurczowe, uspokajające i przeciwlękowe, a także przeciwkaszlowe i przeciwzapalne.
Przeprowadzone badanie wykazały też jego silne właściwości antybakteryjne (in vitro porównywane z popularnym antybiotykiem), przeciwzapalne i hamujące postęp chorób neurodegeneracyjnych mózgu (na przykład choroby Alzheimera). Wykazano też, że roślina ta ma potencjał w leczeniu raka piersi, macicy, nerek i mózgu, jednak aby zastosować go w leczeniu tak poważnych dolegliwości, konieczne są dalsze badania.
Przy jakich dolegliwościach można korzystać z ziół? Zobaczcie na filmie:
Gojnik – tradycyjnie przypisywane właściwości lecznicze a badania naukowe
Większość badań naukowych nad działaniem gojnika zostało przeprowadzonych przez bałkańskich naukowców. Wyniki ich prac potwierdziły działanie tradycyjnie przypisywane tej roślinie, a nawet odkryły jej nowe możliwości. Choć wciąż potrzeba więcej badań, by móc przygotować odpowiednio wystandaryzowane i działające preparaty, dotychczasowe przynoszą dużo nadziei.
Choć nie zaleca się stosowania tej rośliny w leczeniu raka lub jako alternatywy dla antybiotyku, warto pić z niej napar, aby ulżyć sobie w przeziębieniu i grypie oraz wspomóc terapię bakteryjnych zakażeń dróg oddechowych czy pęcherza. Badania wykazały także, że przynosi ona zadowalające efekty w leczeniu wrzodów żołądka.
Jak parzyć gojnik, aby zachował swoje właściwości?
Ziele gojnika można zakupić pod wieloma postaciami – najczęściej w formie drobno zmielonej herbaty. Bałkańscy naukowcy twierdzą jednak, że gojnik zachowuje najwięcej właściwości, jeżeli przechowuje się go w postaci całych, suszonych łodyg, a następnie drobno tnie tuż przed zalaniem wrzątkiem. Taka herbata jest też z pewnością o wiele bardziej aromatyczna. Nie poleca się zażywania suchych ekstraktów ani gojnika w formie tabletek, gdyż mają one słabe działanie.
Gojnik – przeciwwskazania i dawkowanie
Gojnik jest bardzo bezpiecznym zielem, które tradycyjnie podawano nawet niemowlętom przy infekcjach górnych dróg oddechowych. Z tego powodu prawdopodobnie nie istnieją przeciwwskazania do jego stosowania, jednak ponieważ nie przeprowadzono jeszcze dokładnych badań kobiety w ciąży, małe dzieci i osoby zażywające leki powinny zachować ostrożność przy jego stosowaniu.
Nie stwierdzono możliwości przedawkowania naparu z gojnika. Można go pić nawet szklankami, choć należy mieć na uwadze, że efekty długotrwałego zażywania tego zioła w dużej ilości nie zostały sprawdzone naukowo.
Czy zdrowa dieta musi być droga? Odpowiedź na filmie:
Bibliografia:
1. Henryk Różański, Gojnik – Sideritis w praktycznej fitoterapii oraz jako składnik herbatki górskiej Malotira.
2. Tadić V., Oliva, A., Božović M. i in., Chemical and Antimicrobial Analyses of Sideritis romana L. subsp. purpurea (Tal. ex Benth.) Heywood, an Endemic of the Western Balkan, “Molecules”, 22 (9), 2017.
3. Venditti A., Bianco A, Frezza C. i in., Secondary Metabolites, Glandular Trichomes and Biological Activity of Sideritis montana L. subsp. montana from Central Italy, “Chemistry and Biodiversity”, 13 (10), 2016.
4. Romanucci V., Di Fabio G., D'Alonzo D. i in., Traditional uses, chemical composition and biological activities of Sideritis raeseri Boiss. & Heldr, “Journal of the Science of Food and Agriculture”, 97 (2), 2017.