Światłowstręt jest częstym zjawiskiem towarzyszącym zapaleniom narządu wzroku i niektórym schorzeniom neurologicznym. Przeważnie ma ono charakter przejściowy i ustępuje po wyleczeniu stanu, który jest przyczyną tej dolegliwości.

Fotofobia i jej podstawowe objawy

Fotofobia to zjawisko wynikające z nadmiernej reakcji oka oraz dróg i ośrodków wzrokowych na stymulację siatkówki, czyli struktury, która odbiera impulsy świetlne i przekształca je w pobudzenie elektryczne włókien i komórek nerwowych.

Najważniejszym objawem fotofobii jest nieadekwatne do rzeczywistego pobudzenia odczuwanie znacznego, rażącego natężenia światła docierającego do oczu. Chory ma wrażenie olśnienia jego intensywnością. Bodźce wzrokowe powodują u niego silny dyskomfort albo nawet ból, który lokalizuje się w obrębie gałek ocznych. Trwający dłużej światłowstręt może wywoływać szereg objawów towarzyszących, takich jak:

• ból głowy,

• zaczerwienienie i przekrwienie spojówek,

• mrużenie oczu,

• częstsze niż zwykle mruganie,

• intensywne łzawienie,

• zaczerwienienie brzegów powiek.

Nasilona fotofobia w reakcji na pobudzenie oka intensywnym światłem może być przyczyną zawrotów głowy, nudności, a nawet wymiotów. W przypadku osób o chwiejnej równowadze układu wegetatywnego albo o dużym stopniu znerwicowania do wymienionego spektrum dolegliwości mogą dołączać również inne objawy somatyczne: intensywne pocenie się, kołatanie serca, niewielki spadek ciśnienia tętniczego, poczucie zagrożenia, niepewności, dyspepsja czy biegunki. Założenie okularów przeciwsłonecznych, zamknięcie oczu, skierowanie wzroku na ciemne przedmioty czy przebywanie w zaciemnionym pomieszczeniu przynosi choremu zdecydowaną, choć zwykle tylko chwilową ulgę.

Jak powstaje fotofobia?

Fotofobia ma podłoże w czynnikach miejscowych, związanych bezpośrednio z narządem wzroku albo ze zmianami chorobowymi w obrębie dróg wzrokowych lub mózgowych ośrodków przetwarzających impulsy docierające z siatkówki.

Najczęstszą przyczyną fotofobii są stany zapalne oka i jego aparatu pomocniczego. Do wywołania światłowstrętu wystarczy intensywne zapalenie spojówek mające podłoże alergiczne albo spowodowane przez wirusy, bakterie, chlamydie. Zwiększona przez wydzielające się miejscowo mediatory zapalenia wrażliwość zakończeń nerwowych powoduje nieswoistą, przesadną reakcję na intensywne światło.

Innym, częstym powodem fotofobii jest nadmierna ekspozycja oczu na promieniowanie ultrafioletowe. Podrażnienie oka powoduje przykre dolegliwości, a bezpośrednim bodźcem jest dłuższe przebywanie w mocno nasłonecznionych miejscach, szczególnie jeśli światło odbija się od powierzchni wody lub śniegu (stąd czasem mówi się o tzw. ślepocie śnieżnej). Podobne zjawisko często występuje też u spawaczy, którzy niedostatecznie chronią wzrok podczas pracy ze spawarką elektryczną (łuk elektryczny wydziela znaczne ilości promieniowania UV). Inne przyczyny fotofobii związane z narządem wzroku to poważniejsze schorzenia oka: zapalenie rogówki lub twardówki, tęczówki, ciała rzęskowego albo siatkówki.

Jak zbudowany jest układ nerwowy? Dowiesz się tego z filmu:

Neurologiczne przyczyny fotofobii

Fotofobia jest objawem, który może sygnalizować zaburzenia dotyczące działania układu nerwowego. Wynik badania okulistycznego bywa wówczas całkowicie prawidłowy, a patologia ujawnia się dopiero w diagnostyce neurologicznej czy w wynikach badań obrazowych, takich jak tomografia komputerowa (CT) czy rezonans magnetyczny (NMR) mózgu.

Powodami są stany zapalne nerwów wzrokowych, skrzyżowania wzrokowego, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych lub mózgu, niektóre zmiany niedokrwienne albo uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego. Może być to objaw towarzyszący chorobom zakaźnym, schorzeniom wywołanym przez nieprawidłowe, skierowane przeciw własnym komórkom reakcje układu immunologicznego. Fotofobia jest też częstym symptomem migreny i klasterowych bólów głowy. Nadwrażliwość na światło ujawnia się w przebiegu niektórych zatruć, działania środków psychoaktywnych lub leków (np. niektórych preparatów psychotropowych).

Opisywane są przypadki, gdy światłowstręt skojarzony był z ostrymi zaburzeniami o podłożu psychicznym, takimi jak psychozy czy gwałtowne napady paniki.

Leczenie fotofobii

W przypadku, gdy fotofobia jest spowodowana ekspozycją na zewnętrzne czynniki, należy ograniczyć ich działanie. Wzrok powinien być właściwie zabezpieczony przed promieniowaniem ultrafioletowym (okulary ochronne dla pracowników, okulary przeciwsłoneczne czy korekcyjne z odpowiednim do warunków filtrem UV). Niezbędna jest eliminacja z otoczenia chorego substancji toksycznych czy używek. Niekorzystne jest przebywanie w drażniącym środowisku pyłów, dymów czy w pomieszczeniach, gdzie powietrze ma zbyt wysoką temperaturę i jest wysuszone.

W każdym przypadku utrzymującej się fotofobii niezbędna jest konsultacja lekarska – początkowo okulistyczna, a w uzasadnionych przypadkach również neurologiczna. Diagnostykę mogą uzupełniać w razie potrzeby badania obrazowe. Warunkiem wyleczenia fotofobii o podłożu neurologicznym jest zapewnienie pełnego i skutecznego leczenia choroby podstawowej.

Bibliografia:

1. H.M. Niżankowska, Podstawy okulistyki, Wrocław 2000.

2. A. Szczeklik, P. Gajewski, Interna Szczeklika 2018, Liszki 2018.