Fluor jest pierwiastkiem niezbędnym dla zdrowia zębów. Wzmacnia ich szkliwo, uodparniając na działanie chorobotwórczych drobnoustrojów, kwasów i innych szkodliwych czynników. Fluoru organizmowi dostarczają produkty spożywcze i woda. Zawierają go także środki do higieny jamy ustnej. Profilaktycznie lub w przypadku deficytów tego pierwiastka warto raz na pewien czas zastosować fluoryzację – zabieg polegający na nałożeniu na powierzchnię zębów preparatu ze stężonym fluorem. Fluoryzacją nazywa się także podanie odpowiedniej dawki fluoru w postaci kropli lub tabletek doustnych.
Czemu służy fluoryzacja zębów?
Fluor to pierwiastek chemiczny, który w stanie wolnym występuje w postaci silnie trującego gazu. Związki fluoru w niewielkich ilościach są jednak niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Mają szczególne znaczenie dla zdrowia zębów:
- wzmacniają szkliwo, czyniąc je odpornym na działanie kwasów i bakterii,
- wspomagają procesy remineralizacji szkliwa, tj. odtwarzania go w miejscu drobnych ubytków,
- hamują rozwój bakterii próchnicotwórczych,
- utrudniają przywieranie kamienia nazębnego do szkliwa.
Zapotrzebowanie organizmu na fluor jest stosunkowo niewielkie, a jego niezbędnych dawek może dostarczyć woda (zwłaszcza mineralna) i odpowiednia dieta. Pierwiastek zawierają m.in.: orzechy, ryby, owoce morza, sery, rośliny strączkowe, produkty pełnoziarniste, herbata. Fluor jest także częstym składnikiem past i płukanek do zębów.
Niedobory fluoru nie są zjawiskiem powszechnym, a jego nadmiar może wręcz szkodzić zdrowiu. Istnieją jednak sytuacje, w których wskazane jest uzupełnienie tego pierwiastka za pomocą odpowiednich zabiegów.
Fluoryzacja zębów – wskazania
Większość osób fluoryzację zębów kojarzy z okresem szkoły podstawowej. Niegdyś była obowiązkowa, współcześnie odbywa się najczęściej za zgodą rodziców. Fluoryzacja u dzieci jest wskazana o tyle, że ich uzębienie, znajdując się na etapie wzrostu, jest szczególnie narażone na niedobory niezbędnych składników mineralnych i związane z nimi uszkodzenia. Wiele do życzenia pozostawia także higiena jamy ustnej maluchów, toteż działania profilaktyczne pozwalają zapobiegać najczęstszym chorobom zębów. Fluoryzacja u dzieci wzmacnia uzębienie na całe życie.
Fluoryzację warto wykonać po takich zabiegach, jak skaling i piaskowanie. Przeprowadzane są one w gabinetach stomatologicznych i służą usunięciu kamienia nazębnego. Po użyciu skalera (usuwa złogi kamienia za pomocą ultradźwięków) i piaskarki (uzupełnia skaling, usuwając resztki kamienia strumieniem piasku stomatologicznego pod ciśnieniem) dobrze jest zabezpieczyć oczyszczoną powierzchnię zębów, nakładając na nią preparat zawierający stężony fluor.
Oprócz powyższych wskazań profilaktycznych najczęstszymi powodami do fluoryzacji są:
- remineralizacja szkliwa w początkowych stadiach próchnicy,
- zapobieganie wtórnej próchnicy w okolicach wypełnień i uzupełnień protetycznych,
- przeciwdziałanie próchnicy i nadwrażliwości zębów w okresie terapii aparatem ortodontycznym,
- nadwrażliwość szyjek zębowych,
- przebarwienia płytki nazębnej.
Metody fluoryzacji
Zabiegi fluoryzacji można ogólnie podzielić na egzogenne i endogenne. Fluoryzacja kontaktowa (egzogenna) powinna być przeprowadzana w gabinecie stomatologicznym. Polega na nałożeniu na zęby preparatu z fluorem. Mianem metod endogennych określa się dostarczanie fluoru z pożywieniem lub w postaci preparatów doustnych (tabletek, kropli).
Zabiegi egzogenne wykonuje się po dokładnym oczyszczeniu zębów. Za najskuteczniejsze uznaje się lakierowanie zębów – nakładanie na ich powierzchnię cienkiej warstwy specjalnego lakieru, z którego uwalniają się do szkliwa jony fluorkowe. Alternatywą dla lakieru są żele lub pianki o wysokim stężeniu związków fluoru. Nie pozostawia się ich na zębach, lecz po krótkim czasie usuwa z jamy ustnej. Inną metodą egzogenną jest jonoforeza fluorkowa. Polega ona na wprowadzaniu fluoru do uzębienia za pomocą prądu stałego o słabym natężeniu. Popularna jest także metoda szczoteczkowa. Płyn z fluorem nakłada się na szczoteczkę do zębów i szczotkuje je przez kilka minut. Nie płucze się po tym zabiegu jamy ustnej. Zalecenia po fluoryzacji dotyczą przede wszystkim spożywania pokarmów – po wyżej wymienionych zabiegach nie należy jeść ani pić przez mniej więcej 2 godziny.
Fluoryzacja – skutki uboczne
Fluor jest toksyczny i przyjęcie jego dużej dawki jednorazowo wiąże się z ryzykiem poważnych powikłań. Ostre zatrucie fluorem może objawiać się:
- nudnościami,
- ślinotokiem,
- nadmiernym poceniem się,
- łzawieniem oczu,
Spożycie jednorazowo 2–3 g fluoru może nawet stać się przyczyną śmierci.
Odkładanie się fluoru w organizmie (fluoroza) często prowadzi do:
- uszkodzeń nerek i wątroby,
- obrzęku płuc,
- alergii,
- nowotworów,
- zaburzeń pracy układu nerwowego (apatii),
- osteoporozy.
Paradoksalnie nadmiar fluoru bywa też przyczyną uszkodzeń szkliwa i powstawania plam na zębach.
Z powyższych względów fluoryzacja zębów w domu jest niewskazana. Należy przeprowadzać ją pod ścisłą kontrolą stomatologa. Na co dzień można stosować jedynie środki higieniczne z niewielką zawartością tego pierwiastka – pasty do zębów, płyny do płukania ust.