Fluor to pierwiastek będący niezbędnym składnikiem w budowie kości i zębów. Występuje w nich pod postacią fluoroapatytu. Niedobór fluoru stanowi czynnik ryzyka próchnicy, dlatego zawsze należy skonsultować ze stomatologiem, czy warto stosować pasty bez fluoru czy z fluorem. Nie wolno bowiem doprowadzić nie tylko do niedoboru, ale również do nadmiaru tego pierwiastka. Może przyczynić się on do rozwoju fluorozy, która związana jest z nieodpowiednim tworzeniem się szkliwa. Objawy fluorozy to kolejno zmętnienie, ciemne przebarwienia, a dalej kruszenie się zębów.
Zalecana ilość fluoru i jego właściwości
W wodzie pitnej optymalna ilość fluoru wynosi 1 mg/l. Fluor ma działanie przeciwpróchnicze. Pochodzący z diety i suplementacji fluor warunkuje właściwe dojrzewanie i rozwój szkliwa zębów. Proces ten trwa nadal po wyrżnięciu się zębów. Po wyjściu zęby nie są wystarczająco wysycone fluorem, co czyni je bardziej podatne na uszkodzenia przez czynniki zewnętrzne. Wtedy też konieczne jest, by zadbać o jego odpowiedni poziom, np. w formie past do zębów czy płynów do płukania jamy ustnej.
Tworzy on warstwę ochronną na zębach. Fluor działa hamująco na metabolizm bakterii. Zapobiega przechodzeniu glukozy przez błonę komórkową, a tym samym hamuje wzrost i namnażanie się bakterii, czyli rozrost płytki nazębnej. Jego korzystne działanie polega również na hamowaniu przetwarzania cukrów do kwasów, które uszkadzają szkliwo zębów.
Kto powinien stosować pasty bez fluoru?
Wprowadzenie na rynek past z fluorem okazało się ogromnym sukcesem w stomatologii ze względu na doskonałe efekty leczenia próchnicy. Dlatego też pasty do zębów z fluorem powinny być stosowane przez dzieci i dorosłych znajdujących się w grupie ryzyka rozwoju próchnicy. Ze względu jednak na określone dopuszczalne dawki fluoru, jakie można stosować, należy używać takiej pasty z fluorem, która jest dostosowana do danej grupy wiekowej. Inne pasty z fluorem wobec tego są przeznaczone dla dzieci, a inne dla dorosłych.
Należy jednak pamiętać, iż mimo że fluor jest doskonałą formą prewencji próchnicy, to nie każdy powinien go w paście przyjmować. Wprowadzono na rynek specjalne pasty do zębów bez fluoru, przeznaczone dla osób, które w związku ze spożyciem wody pitnej o zwiększonej ilości fluoru powinny unikać dodatkowych jego źródeł.
Ryzyko fluoryzacji szkliwa istnieje, choć jest małe. Dotyczy osób nieprzestrzegających zaleceń dawki pasty i częstości mycia zębów. Pastę bez fluoru zalecają stomatolodzy również osobom, u których mają podejrzenie, że nie będą stosować się do zaleceń. Istnieje wiele czynników ryzyka próchnicy u dziecka, których można uniknąć, wobec czego u dzieci, których rodzice przestrzegają pewnych zaleceń dotyczących diety, można również stosować pastę bez fluoru. Do tych czynników ryzyka należą:
- spożycie cukru i soli w ciągu pierwszych 2 lat życia dziecka,
- dokarmianie na noc i zasypianie z resztkami jedzenia na zębach,
- dokarmianie w nocy,
- zasypianie z butelką
Źródła fluoru dzieli się na endogenne i egzogenne. Do endogennych należy przede wszystkim dieta. W Polsce nie wdraża się fluoryzacji wody pitnej, za to stosuje się fluorowanie soli kuchennej, a także niektórych produktów spożywczych, jak np. mleko. Fluor można dostarczyć również poprzez stosowanie suplementów. Egzogenne źródła obejmują metody, dzięki którym fluor ma bezpośredni kontakt z zębami. Zalicza się tu wszelkiego rodzaju płukanki, pasty, lakiery itp. Należy jednak z tymi metodami uważać, by nie przekraczać zalecanej dawki dobowej fluoru.
Działania szkodliwe fluoru
Nadmierna podaż fluoru może doprowadzić do poważnego zatrucia, a nawet zgonu (przy podaży 32 mg/kg masy ciała). Objawy zatrucia fluorem to:
- biegunka,
- zaburzenia oddychania,
- zaburzenia rytmu serca.
Przewlekłe zatrucie fluorem to fluoroza, objawiająca się przede wszystkim plamami na zębach i ich uszkodzeniem. Swego rodzaju antidotum w nadmiernym spożyciu fluoru jest spożycie produktów bogatych w wapń bądź podanie wapnia dożylnie.