Erlichioza niesie ze sobą niebezpieczeństwo groźnych powikłań bakteryjnych, jednak szybko rozpoznana, potrafi ustąpić w krótkim czasie. Największe ryzyko zachorowania na jedną z odmian erlichiozy notuje się w krajach Ameryki Północnej – w okresie letnim i na terenach wiejskich. W Polsce i w państwach Europy erlichioza jest rzadko spotykana.
Co to jest erlichioza?
Erlichioza to grupa ostrych gorączkowych chorób zwierząt płowych (np. jeleni), psów, kóz, a także ludzi. Wywoływane są przez zakażenie patogenami z rodzajów Ehrlichia, Anaplasma i Neorickettsia, których wektorem przenoszenia są kleszcze z rodzajów Amblyomma i Ixodes.
W zależności od zajętych przez patogeny typów komórek w organizmie żywiciela wyróżnia się: erlichiozę ludzką monocytarną (HME) oraz erlichiozę ludzką granulocytarną (HGE) – znaną obecnie jako anaplazmoza granulocytarna – a także inne erlichiozy rozwijające się w organizmach zwierząt.
U ludzi erlichioza po raz pierwszy została zdiagnozowana i opisana w 1954 roku w Japonii, choć najwięcej przypadków notuje się w krajach Ameryki Północnej od lat 80. XX wieku (na terenach wiejskich i w sezonie letnim). Epidemiologia erlichiozy ściśle pokrywa się z gęstością i aktywnością danego rodzaju kleszcza. Objawy erlichiozy nie są charakterystyczne i przypominają grypopochodne symptomy, co przekłada się na trudności w jednoznacznej diagnozie i ustalenie odpowiedniego leczenia.
Mechanizm zakażenia erlichiozą
U ludzi erlichioza rozwija się poprzez ukąszenie kleszcza i rozpoczęcie przez niego karmienia, w którego przebiegu chorobotwórcze bakterie zostają przekazane nowemu gospodarzowi. Insekt przejmuje od żywiciela również inne patogeny, które może przekazać dalej. Zanim Ehrlichia przedostanie się do krwiobiegu człowieka i rozprzestrzeni się po jego organizmie, kleszcz musi karmić się krwią co najmniej dobę. Po blisko siedmiodniowej inkubacji bakterii erlichioza u ludzi zaczyna:
- przedostawać się do naczyń krwionośno-limfatycznych i atakować limfocyty, komórki układu krwiotwórczego oraz śródbłonkowego, szczególnie monocyty i makrofagi, czyli elementy układu immunologicznego pełniące funkcje odpornościowe, odpowiedzialne za mechanizmy obronne, jak wchłanianie i trawienie komórek drobnoustrojów;
- wywoływać zmiany w wątrobie, śledzionie, nerkach, sercu, płucach czy oponach mózgowo-rdzeniowych, prowadząc do rozpadu komórek narządów i wtórnego rozsiania własnych toksycznych struktur;
- ujawniać objawy.
Co trzeba wiedzieć o kleszczach? Wszystkiego, co najważniejsze dowiesz się z naszego filmu:
Erlichioza – objawy choroby
Objawy erlichiozy to głównie grypopochodne symptomy o zmiennym nasileniu, które mogą przybrać ciężki przebieg i przyczynić się do powstania powikłań wieloukładowych, a nawet śmierci. W przebiegu erlichiozy u ludzi pojawiają się m.in.:
- wysoka gorączka, dreszcze, bóle mięśniowo-stawowe, bóle głowy;
- brak apetytu, ogólne osłabienie, złe samopoczucie;
- wysypka na dłoniach i stopach;
- powiększenie węzłów chłonnych, wątroby i śledziony.
Objawy erlichiozy monocytarnej i granulocytarnej są bardzo podobne, choć w pierwszym przypadku obserwuje się silniejsze bóle stawowe i dodatkowy rumień na skórze. U osób po 40. roku życia oraz starszych i z osłabionym układem odpornościowym, np. przy współwystępowaniu zakażenia wirusem HIV czy po przeszczepach narządowych, objawy zakażenia mogą przybrać ostry przebieg, na skutek czego często dodatkowo rozwijają się obciążenia ośrodkowego układu nerwowego, np. sztywność karku i zaburzenia świadomości.
Erlichioza nie stwarza ryzyka postępu choroby do postaci przewlekłej, ale może prowadzić do niebezpiecznych powikłań, np. niewydolności wielonarządowej: nerek, wątroby czy płuc, zaburzeń krzepnięcia krwi, osłabienia układu odpornościowego czy zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych. Śmiertelność wywołana przez erlichiozę waha się między 0,7% a 3% przypadków zachorowań.
Polecamy: Rumień wędrujący po kleszczu – ile się utrzymuje, jak wygląda?
Jak wygląda leczenie erlichiozy u ludzi?
Leczenie rozpoczyna się od znalezienia i usunięcia insekta ze skóry pacjenta. Na dalszym etapie ustala się farmakoterapię, w tym głównie antybiotyki z grupy tetracyklin, najczęściej doksycyklinę. W przypadkach osób uczulonych na składniki leku, kobiet w ciąży i dzieci poniżej 8. roku życia zaleca się ryfampicynę. Uzupełnieniem antybiotykoterapii może być doraźna farmakologia zachowawcza, przeciwgorączkowa i przeciwbólowa. Leczenie tego typu zlecane jest powszechnie przez dwa tygodnie, jednak widoczna poprawa następuje już po kilku dniach kuracji i nie jest konieczne dodatkowe wspomaganie lekowe. Całkowite wyleczenie powinno nastąpić do czasu zakończenia antybiotykoterapii. W przypadku braku poprawy w ciągu pierwszych 2–3 dni należy rozważyć inny czynnik etiologiczny stanu zdrowia.
Bibliografia:
- Grygorczuk S. i in., Erlichioza – choroba mało znana i rzadko rozpoznawana w Polsce, „Wiadomości Lekarskie”, 2004, LVII, s. 7–8.
- Skotarczak B., Biologia molekularna patogenów przenoszonych przez kleszcze, Warszawa 2006.