Dorosłe osoby z porażeniem mózgowym zwykle chorują od urodzenia – trwały paraliż jest wynikiem porażenia poporodowego lub dziecięcego. Wraz z wiekiem objawy stają się coraz bardziej widoczne. Ten rodzaj niepełnosprawności jest najczęstszy zarówno w Polsce, jak i na całym świecie. W naszym kraju żyje ok. 30 tys. ludzi dotkniętych porażeniem mózgowym.

Co to jest porażenie mózgowe?

W literaturze fachowej porażenie mózgowe opisywane jest jako zespół objawów związanych z różnego rodzaju zaburzeniami ruchu i postawy. Wynikają one zwykle ze spowodowanego komplikacjami rozwojowymi trwałego – wewnątrzmacicznego lub okołoporodowego – uszkodzenia mózgowia u płodu. Mogą też wystąpić na skutek urazu mechanicznego głowy małego dziecka lub dorosłej osoby (wtórne porażenie mózgowe). Porażenie mózgowe jest nieuleczalne, ale nie pogłębia się, a sprawność chorego (również intelektualna) zależy od stopnia uszkodzenia struktur mózgowych.

Przyczyny porażenia mózgowego

Zazwyczaj porażenie mózgowe jest spowodowane niedotlenieniem, które zdarza się podczas porodu lub w pierwszych dniach życia u noworodków z zaburzeniami oddychania. Do czynników ryzyka zaliczają się wcześniactwo oraz związana z nim niska masa urodzeniowa, jak również szereg chorób występujących tak u ciężarnej (np. zapalenie błon płodowych), jak u dziecka (np. ciężka żółtaczka, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, udar mózgu). W ok. 2% przypadków porażenie mózgowe wywołują geny.

Typy porażenia mózgowego: porażenie czterokończynowe, obustronne, połowiczne, spastyczne, kurczowe, pozapiramidowe, móżdżkowe

Porażenie mózgowe występuje w wielu postaciach zależnych od tego, który obszar mózgu uległ uszkodzeniu, jaki jest stopień tego uszkodzenia i jak rozległe zmiany pociągnął za sobą uraz. Wyróżnia się:

• porażenie kurczowe połowiczne (prawostronne lub lewostronne) powstałe na skutek dysfunkcji drogi korowo-rdzeniowej – niedowład dotyczy strony ciała przeciwnej do miejsca uszkodzenia,
  
• porażenie obustronne połowiczne (czterokończynowe) związane z uszkodzeniem ośrodkowego układu nerwowego lub niedorozwojem mózgu – niedowład kończyn górnych i paraliż dolnych,
  
• obustronne porażenie kurczowe (diplegia) spowodowane uszkodzeniem rdzenia kręgowego – niedowład kończyn dolnych (i niekiedy górnych, lecz w niewielkim stopniu),
  
• porażenie móżdżkowe (ataksja) wynikające z uszkodzenia móżdżku – trudności z koordynacją ruchową,
  
• porażenie pozapiramidowe związane z dysfunkcją układu podkorowego mózgu – rożnego rodzaju zaburzenia funkcji ruchowych: pląsawiczne, atetotyczne (bezładność), dystoniczne (mimowolność).
  

Porażenie mózgowe – objawy u dorosłych

Objawy porażenia mózgowego są zależne od jego postaci. Panuje błędne przekonanie, że osoby z tą chorobą są upośledzone umysłowo. Tymczasem zaburzenia funkcji intelektualnych nie dotyczą osób z lekkim porażeniem mózgowym ani nawet wszystkich chorych dotkniętych cięższymi postaciami paraliżu, niepotrafiących mówić ani chodzić. Wiele osób dorosłych z porażeniem mózgowym może podejmować normalną pracę, a także kończyć studia na uczelniach wyższych. 

Najmniej ograniczające są porażenie móżdżkowe i pozapiramidowe. Pierwsze z nich objawia się m.in. drżeniem kończyn podczas wykonywania ruchów i opóźnieniem reakcji, drugie zaś niekontrolowanymi napięciami mięśni występującymi, a także uszkodzeniem słuchu. Przy obustronnym porażeniu kurczowym występują trudności w chodzeniu i precyzyjnym wykonywaniu ruchów, schorzeniami towarzyszącymi są też często choroby oczu. Najpoważniejsze w skutkach jest porażenie obustronne połowiczne, które powoduje opóźnienie w rozwoju, uniemożliwia samodzielne poruszanie się oraz utrzymanie głowy w pozycji pionowej, sprawia, że chory wymaga stałej opieki. Często schorzeniu temu towarzyszą porażenie zwieraczy odbytu i pęcherza oraz padaczka.

Porażenie mózgowe – długość życia chorych

Nie da się jednoznacznie odpowiedzieć na pytanie, jak długo żyją osoby z porażeniem mózgowym. Każdy przypadek należy rozpatrywać indywidualnie, biorąc pod uwagę schorzenia towarzyszące, przyczyny choroby i stosunek jakości opieki medycznej do potrzeb chorego. Porażenie mózgowe może skracać życie, zwłaszcza u osób z ciężką postacią choroby, które muszą przez wiele lat przebywać w pozycji leżącej (powstają u nich odleżyny i zaniki mięśni prowadzące z czasem do zaburzeń oddychania).

Rola rehabilitacji w porażeniu mózgowym i zaburzeniach ruchu

Leczenie porażenia mózgowego nie jest możliwe, a jedyną formę pomocy osobom dotkniętym typ typem niepełnosprawności stanowi rehabilitacja, od której w dużym stopniu zależy sprawność chorego. Zaplanowane w odpowiedni sposób ćwiczenia ruchowe zapobiegają narastaniu trudności związanych z unieruchomieniem mięśni. Pozwalają również usprawnić zdrowe kończyny, które pełnią funkcję kompensacyjną – odpowiadają za wykonywanie wszystkich czynności.