Digoksyna weszła do farmakoterapii chorób serca przed wielu laty i dla dużej grupy chorych stanowiła jedyną szansę na poprawienie wydolności mięśnia sercowego. Jest to lek bardzo skuteczny, ale jego wadą jest nieduża różnica między stężeniami terapeutycznymi a toksycznymi. Dlatego digoksyna jest sukcesywnie wypierana przez nowocześniejsze preparaty, o korzystniejszym profilu bezpieczeństwa.

Digoksyna – zastosowanie

Digoksyna stosowana jest w praktyce klinicznej głównie w stanach sercopochodnej niewydolności krążenia, połączonej z tendencją do tachykardii (przyspieszonej pracy serca) lub częstoskurczów nadkomorowych. Używa się jej również w celu stabilizacji rytmu u osób z trzepotaniem albo migotaniem przedsionków, które może być napadowe lub utrwalone.

Lek często podawany jest w zastoinowych zaburzeniach krążenia. Dotyczy to niewydolności lewokomorowej (wywołującej zastój w płucach lub ich obrzęk) oraz prawokomorowej (powodującej obrzęki obwodowe na kończynach dolnych, a u osób leżących – również w okolicach lędźwiowych).

Niewydolność serca, czyli co? Dowiesz się tego z naszego filmu 

Digoksyna – działanie

Digoksyna działa dzięki dwóm mechanizmom: bezpośredniemu wpływowi na tkanki mięśniowe i układ bodźcoprzewodzący serca oraz stymulowaniu układu przywspółczulnego. Lek działa na serce w następujący sposób:

• inotropowo dodatnio – zwiększając siłę i szybkość skurczu komórek mięśniowych,

• batmotropowo dodatnio – podnosząc poziom wrażliwości serca na impulsy z układu bodźcoprzewodzącego,

• chronotropowo i dromotropowo ujemnie – spowalniając pracę węzła zatokowo-przedsionkowego (decydującego o częstości pracy serca) i zmniejszając szybkość przewodzenia impulsów powodujących skurcz serca.

Działanie to jest potęgowane przez wpływ digoksyny na układ przywspółczulny, w szczególności na nerw błędny. U chorych zwiększa się rzut minutowy (ilość krwi przepompowywana przez serce w jednostce czasu), co umożliwia poprawę krążenia zarówno w obiegu małym (płucnym), jak i dużym (obwodowym). Jednocześnie spowolnienie pracy serca i przewodzenia impulsów pozwala na zlikwidowanie lub zmniejszenie natężenia zaburzeń rytmu będących wskazaniem do leczenia. Stan chorego i jego wydolność fizyczna mogą zdecydowanie się poprawić, a zmniejszenie obrzęków i zmian zastoinowych w płucach widocznie podnosi komfort życia.

Przeciwwskazania do stosowania digoksyny

Digoksyna nie może być stosowana w przypadku niektórych schorzeń serca (szczególnie takich, jak bradykardia zatokowa, zaburzenia rytmu komorowe lub o typie bloku przedsionkowo-komorowego), w nadciśnieniu tętniczym, zaburzeniach elektrolitowych o typie hipokaliemii (niedobór potasu) lub hiperkalcemii (podwyższony poziom wapnia).

Istotnym przeciwwskazaniem względnym jest niewydolność nerek, ponieważ około 70% leku jest usuwane z organizmu z moczem. Dawki preparatu muszą być w takiej sytuacji zdecydowanie zmniejszone, a kontrola poziomu leku i elektrolitów we krwi częstsza niż u innych chorych.

Digoksyna – przedawkowanie

Digoksyna jest lekiem, którego stosowanie może relatywnie łatwo doprowadzić do przedawkowania. Stężenie terapeutyczne wynosi około 1 ng/ml, a objawy zatrucia mogą wystąpić już przy dwukrotnie wyższym stężeniu. Dlatego kluczową kwestią jest dokładne monitorowanie poziomu leku we krwi. Nagłe obniżenie koncentracji potasu lub podwyższenie poziomu wapnia mogą dodatkowo doprowadzić do wystąpienia objawów toksycznych już przy stężeniu leczniczym preparatu. Podstawowymi objawami są:

• nudności i wymioty,

• zawroty i ból głowy,

• utrata apetytu,

• zaburzenia widzenia pod postacią żółtych lub żółtozielonych otoczek wokół obserwowanych obiektów,

• zaburzenia rytmu o typie komorowym lub bradykardia (zwolniona praca serca).

W przypadku dużego przekroczenia stężenia terapeutycznego może dojść nawet do migotania komór i zatrzymania krążenia.

Badanie poziomu digoksyny

Badanie poziomu digoksyny we krwi powinno wykonywać się regularnie w trakcie całej terapii. Pierwsze oznaczenie stężenia należy przeprowadzić w kilka dni po rozpoczęciu leczenia, ponieważ dopiero po takim czasie następuje wysycenie krwi lekiem. Krew pobiera się minimum 6–8 godzin po zażyciu kolejnej dawki digoksyny, ponieważ wcześniej wykonane badanie może dawać fałszywie wysokie wyniki i sugerować przedawkowanie. Wraz z poziomem leku należy kontrolować stężenia potasu, magnezu i wapnia, co pozwala na ocenę stanu zdrowia i uniknięcie wystąpienia opisanych wyżej powikłań.

Chorzy z niewydolnością nerek powinni poziom kreatyniny i jej klirens mieć oznaczane nie tylko w trakcie terapii, ale również przed jej rozpoczęciem, co pozwala na ocenę ryzyka i odpowiednie zmniejszenie dawki. Stan wysycenia digoksyną można kontrolować okresowo za pomocą elektrokardiografii. Stosowanie leku powoduje charakterystyczne zmiany w zapisie.

Jak działa układ krążenia? Dowiesz się tego z naszego filmu