Depresja to zaburzenie psychiczne charakteryzujące się długotrwałym obniżeniem nastroju oraz połączonymi z nim objawami psychicznymi i somatycznymi. Współcześnie choroba stała się problemem cywilizacyjnym, dotykając coraz więcej osób dorosłych. Przez wiele lat sądzono, że zaburzenie to nie występuje u dzieci i młodzieży. Według obecnego stanu wiedzy na depresję cierpi 1% przedszkolaków, 2% uczniów do 12. roku życia i co piąty nastolatek.

Depresja u dzieci i młodzieży – problemy diagnostyczne

Symptomy depresji dziecięcej bywają niecharakterystyczne i przypominają przejawy innych zaburzeń psychicznych lub dolegliwości somatycznych. Diagnozę utrudnia także fakt, że depresja u dzieci i młodzieży najczęściej współwystępuje z innymi problemami – zaburzeniami lękowymi, ADHD, anoreksją, używaniem środków psychoaktywnych. Łatwo pomylić ją także z zachowaniami i emocjami charakterystycznymi dla okresu pokwitania, które z wiekiem ustępują samoistnie.

Należy pamiętać, że najmłodsi nie tylko nie są w stanie samodzielnie zadbać o siebie, ale też najczęściej nie potrafią adekwatnie zwerbalizować swoich problemów i stanów emocjonalnych. Dlatego opiekunowie powinni często rozmawiać z dzieckiem o jego samopoczuciu i zachowywać czujność, jeśli przez dłuższy okres ma problemy z codziennym funkcjonowaniem w domu, szkole czy w grupie rówieśniczej.

Jak rozpoznać depresję u dziecka? Dowiesz się tego z naszego filmu

Objawy depresji u dzieci i młodzieży

Najczęściej spotykane objawy depresji u młodzieży i dzieci to:

• obniżenie nastroju, które – choć może przybierać formę smutku i apatii – najczęściej przejawia się drażliwością, złością, wrogością wobec otoczenia,

• uogólniony lęk,

• spadek aktywności – niechęć do podejmowania codziennych obowiązków, odmawianie chodzenia do szkoły, a nawet porannego wstawania, zaniedbanie higieny osobistej,

• pesymistyczny obraz rzeczywistości, negatywna samoocena, nadmierne poczucie winy, nadwrażliwość na krytykę,

• utrata zdolności radowania się, znudzenie, zaprzestanie ulubionych aktywności, ograniczenie zainteresowań i kontaktów z rówieśnikami,

• zaburzenia aktywności psychoruchowej – spowolnienie lub nadmierne pobudzenie, czynności kompulsywne (np. obgryzanie paznokci),

• trudności z koncentracją, zapamiętywaniem, pogorszenie wyników w nauce,

• nieprzestrzeganie zasad (wagary, ucieczki z domu), podejmowanie nieprzemyślanych, ryzykownych działań, stosowanie substancji psychoaktywnych,

• dolegliwości somatyczne (np. bóle głowy, kołatania serca, nocne moczenie) niewynikające z innej choroby,

• działania autoagresywne (np. samookaleczenia), myśli lub próby samobójcze.

Czy depresja to już problem społeczny? Zobacz nasz film i poznaj opinię eksperta

Przyczyny depresji u dzieci i młodzieży

Depresja dziecięca może rozwinąć się na skutek uwarunkowań genetycznych, hormonalnych lub zaburzeń neuroprzekaźnictwa. Najczęściej jednak u jej podłoża znajdują się czynniki środowiskowe, takie jak:

• dysfunkcyjne więzi z opiekunami (brak wsparcia, zainteresowania lub nadmierna kontrola, psychiczne lub fizyczne wykorzystywanie, nieobecność jednego z rodziców spowodowana np. rozwodem),

• trudna sytuacja rodzinna (choroby, konflikty, uzależnienia, przemoc, problemy materialne, społeczna izolacja rodziny),

• traumatyczne wydarzenia (śmierć członka rodziny, przemoc w szkole),

• nadmierne obarczenie stresem lub odpowiedzialnością,

• odrzucenie przez grupę rówieśniczą, zawody miłosne,

• niepowodzenia w nauce lub innych dziedzinach aktywności.

W okresie dojrzewania na samopoczucie nastolatka wpływają dodatkowo:

• zmiany hormonalne,

• problemy z akceptacją zmieniającego się ciała,

• dylematy związane z określeniem własnej tożsamości i systemu wartości,

• pierwsze samodzielne wybory, podejmowanie nowych ról społecznych.

Kryzys ten nazywany jest często depresją młodzieńczą. Uznaje się go za normalny etap rozwoju. Może on jednak pogłębić istniejące już zaburzenia depresyjne lub – w przypadku występowania innych czynników sprzyjających depresji – stać się ich początkiem.

Zobacz nasz film i dowiedz się jakie są pierwsze objawy depresji

Leczenie depresji u dzieci i młodzieży

Dziecięca postać depresji zwiększa ryzyko wystąpienia podobnych zaburzeń w przyszłości i może mieć szereg negatywnych, trudnych do odwrócenia skutków. Wpływa na jakość funkcjonowania młodego człowieka w późniejszym, dorosłym życiu, np. jego umiejętność budowania relacji czy szanse na zawodowy rozwój. Często prowadzi do chorób somatycznych, a nawet samobójstwa. Dlatego bezwzględnie wymaga leczenia.

Dziecku w depresji pomóc powinno przede wszystkim najbliższe otoczenie – rodzina, nauczyciele. Ich rolą jest okazanie choremu zainteresowania, zrozumienia, wsparcia, zapewnienie mu optymalnych warunków dalszego rozwoju.

Drugim krokiem jest psychoterapia. Wybór jej metod następuje po konsultacji psychologicznej lub psychiatrycznej i uzależniony jest od konkretnej sytuacji. Specjalista może zaproponować zajęcia indywidualne lub grupowe, prowadzone w nurcie poznawczo- behawioralnym lub psychodynamicznym. Zazwyczaj kładzie przy tym nacisk na zaangażowanie w terapię najbliższej rodziny chorego.

Ze względu na niedojrzałość ośrodkowego układu nerwowego farmakoterapię u młodych pacjentów rozważa się w ostatniej kolejności. Wskazana jest w przypadku nasilenia objawów utrudniających codzienne funkcjonowanie lub uniemożliwiających podjęcie innych oddziaływań terapeutycznych. Zaleca się ją także w przypadku zagrożenia zdrowia lub życia chorego (objawów psychotycznych, autoagresji, prób samobójczych). Najczęściej stosowanymi w tej grupie wiekowej pacjentów lekami przeciwdepresyjnymi są preparaty z grupy inhibitorów zwrotnego wychwytu serotoniny.

Leczenie depresji dzieci i młodzieży odbywa się zwykle w poradniach zdrowia psychicznego lub ośrodkach dziennego pobytu. Niekiedy jednak niezbędna jest hospitalizacja na dziecięcych oddziałach psychiatrycznych.

Zobacz nasz film i dowiedz się na czym polega leczenie depresji