Puryny można spotkać w wielu spożywanych każdego dnia produktach, dlatego praktycznie niemożliwe jest całkowite wykluczenie ich z diety. W dopuszczalnej dawce nie przynoszą szkód dla organizmu, ponieważ są przekształcane do takiej ilości kwasu moczowego, która bez problemu zostaje wydalona z organizmu. Niestety u wielu osób (szacuje się, że nawet u 5 mln Polaków) nagromadzony kwas moczowy w wyniku zaburzonego metabolizmu spożywanych puryn prowadzi do dny moczanowej, kamicy moczanowej czy groźnych problemów z układem krążenia.

Czytaj też:

• Kwas moczowy powinniśmy badać przynajmniej raz w roku - dlaczego?
  
• Dna moczanowa - dzięki diecie i ziołom można uniknąć bólu
• Co oznacza podwyższony kwas moczowy?

Puryny a kwas moczowy

Puryny, nazywane również imidazolopirymidynami, są aromatycznymi związkami organicznymi, zbudowanymi z pirymidyny oraz imidazolu. Spożywane wraz z jedzeniem, ulegają przemianom w organizmie, m.in. w kwas moczowy, który jest produktem końcowym ich metabolizmu. Kwas moczowy jako pochodna puryn występuje naturalnie w niewielkich ilościach w poszczególnych narządach ludzkiego organizmu (wątrobie, śledzionie), a także we krwi oraz moczu.

Jak wyjaśniają lekarze, w normalnych warunkach ok. 75% kwasu moczowego jest wydalane z moczem, a pozostała część trafia do przewodu pokarmowego, gdzie ulega dalszemu rozkładowi za sprawą bakterii jelitowych. Stężenie kwasu moczowego u zdrowych ludzi nie powinno przekraczać 70 mg/l krwi. Norma kwasu moczowego wynosi 180–240 µmol/l, czyli 30–70 mg/l krwi. W ciągu doby dorosły człowiek wydala blisko 500 mg produktów przemiany puryn na dobę.

Zwiększony poziom kwasu moczowego we krwi jest określany mianem hiperurykemii. Jego nadmiar odkłada się w postaci mikroskopijnych kryształków, m.in. w stawach, co powoduje rozwój wielu poważnych chorób, takich jak dna moczanowa, a także kamienie moczanowe. Przyczyna gromadzenia się kryształów moczanu sodu w tkankach nie jest do końca poznana, ponieważ dna moczanowa nie występuje u wszystkich, u których ilość tego związku jest powyżej normy. Hiperurykemia ponadto może pojawić się w przebiegu ostrej niewydolności nerek, zespołu lizy nowotworu (po chemioterapii), zespołu Lescha-Nyhana oraz w czasie leczenia niektórymi lekami o działaniu moczopędnym.

Zobaczcie, jak wygląda zabieg usuwania kamieni nerkowych:

Produkty bogate w puryny

Puryny są obecne w niemal wszystkich produktach spożywczych, dlatego nie sposób całkowicie wykluczyć ich z diety. Jednak wybrane artykuły żywnościowe są bogatsze w związki purynowe od pozostałych. Należą do nich m.in.

• tłuste oraz wędzone ryby (karp, łosoś, sardynki, śledzie, makrela), krewetki,
• mięso i przetworzone produkty mięsne (szczególnie cielęcina, jagnięcina, wołowina, wieprzowina, pieczony kurczak, dziczyzna, gęś, zając oraz mięsne konserwy i wywary).
  
• słonina, smalec

Związki purynowe obecne są nie tylko w mięsie. Dietetycy przestrzegają osoby stosujące dietę ubogopurynową przed spożywaniem:

• brokułów,
  

• kalafiorów,
  
• brukselki,
  
• zielonego groszku,
  
• kukurydzy,
  
• papryki,
  
• porów,
  
• szpinaku,
  
• soi.
  

Puryny w sporym stężeniu znajdują się w rabarbarze, niektórych grzybach: pieczarkach, boczniakach oraz prawdziwkach, jak również w czekoladzie, przyprawach korzennych, ostrych przyprawach, pieprzu i musztardzie.

Puryny można znaleźć także w takich napojach, jak:

• herbata (zwłaszcza mocny napar z czarnej herbaty),
  
• płynna czekolada,
  
• kawa, kakao,
  
• słodkie napoje gazowane,
  
• nierozcieńczone soki owocowe.

Produkty ubogie w puryny – dieta ubogopurynowa

Żywność uboga w związki purynowe stanowi podstawę diety przeznaczonej dla osób mających kłopoty z utrzymaniem prawidłowego stężenia kwasu moczowego w organizmie, a także jego konsekwencjami: dną moczanową, kamieniami moczanowymi i innymi tego typu schorzeniami. Wśród produktów zalecanych w diecie ubogopurynowej dietetycy wymieniają przede wszystkim warzywa i owoce: czerwone buraki, cebulę, cukinię, kapustę pekińską, ziemniaki, pomidory, kapustę kwaszoną, marchew, agrest, kiwi, brzoskwinie, czereśnie, gruszki, jabłka, maliny, wiśnie, porzeczki, winogrona, truskawki. Pozostałymi produktami ubogimi w puryny są jajka, oliwa z oliwek, makaron, chleb razowy, kasze, ryż, niskotłuszczowe produkty mleczne.

Produktami o nieco większej zawartości puryn są: zielona fasolka szparagowa, kapusta czerwona, kapusta włoska, groch, soczewica, banany, melony, fasola, dynia, kaszanka, lin oraz flądra. Należy zaznaczyć, że wymienione ryby stanowią przedmiot sporów zwolenników oraz przeciwników umieszczania tych produktów w diecie niskopurynowej.

Trzeba pamiętać, że dieta ubogopurynowa powinna zawierać w miarę możliwości niską ilość tłuszczu, a spożywane posiłki powinny być gotowane w sporej ilości wody bądź na parze. W przypadku pieczenia potraw w folii lub duszenia nie powinno się ich wcześniej podsmażać. Zaleca się spożywanie regularnych posiłków (ok. 4–5 dziennie). Osoby zmagające się ze skutkami zwiększonego stężenia produktów przemiany puryn powinny spożywać ostatni posiłek najpóźniej 3–4 godziny przed snem, ponieważ w nocy zwiększa się ilość zatrzymywanego w organizmie kwasu moczowego. Aby zmniejszyć kwas moczowy w organizmie, powinno przyjmować się duże ilości płynów (minimum 2 l dziennie). 

Jak zadbać o nerki? Zobaczcie sami: