Torbiel boczna szyi (łac. Cystis branchiogenes) powstaje na skutek zmian rozwojowych podczas embriogenezy. Często mylona jest z rakiem. W procesie embriogenezy z łuków skrzelowych powstają różne narządy, np. znajdujące się w okolicach szyi. Pozostałości po tych strukturach w warunkach fizjologicznych znikają około 7. tygodnia życia płodowego. Kiedy dochodzi do nieprawidłowości, kieszonki skrzelowe zamykają się w sposób niewłaściwy i mogą tworzyć torbiel. Zmiany najczęściej zlokalizowane są na przednio-bocznej powierzchni szyi lub w śliniance przyusznej.

Czym są torbiele szyi?

Torbiele szyi nie są chorobą nowotworową. Zmiana jest wysłana nabłonkiem, a w jej środku znajduje się przede wszystkim śluz. Około 90% znanych medycynie przypadków dotyczy torbieli powstającej z II kieszonki skrzelowej. Taka zmiana bywa połączona z gardłem. W dotyku jest ruchoma i wyraźnie odgraniczona od okolicznych struktur. Rzadko torbiele są dwustronne – na ogół umiejscawiają się po jednej stronie szyi. Co ciekawe, nie muszą być widoczne od razu po urodzeniu. Często diagnozowane są dopiero w życiu dorosłym.

Objawy torbieli bocznych szyi

Objawy torbieli szyi zależą od dokładnej lokalizacji zmiany i połączenia jej z innymi strukturami. U bardzo małych dzieci, w tym u niemowląt, torbiel boczna szyi może prowadzić do zaburzeń oddychania (szczególnie gdy uciska tchawicę i oskrzela) oraz problemów z przełykaniem (tzw. dysfagię). U osób dorosłych poza obecnością wyczuwalnego guza torbiel może nie dawać innych objawów. Rzadko pojawia się kaszel, czasami symptomy, takie jak ból, obrzęk, zaczerwienienie, gorączka, sugerują zakażenie. Ból pojawia się praktycznie wyłącznie w przypadku infekcji. Większe torbiele zniekształcają szyję i powodują jej asymetrię.

Rodzaje torbieli bocznych szyi

Torbiele szyjne mogą powstawać z 4 różnych kieszonek skrzelowych. Tym samym wyróżnia się:

• Torbiele boczne szyjne powstające z I kieszonki skrzelowej – stanowią mniej niż 1% wszystkich przypadków. Najczęściej znajdują się w pobliżu nerwu twarzowego i rozciągają się na zewnętrzny kanał słuchowy.
• Torbiele boczne szyjne powstające z II kieszonki skrzelowej – są najczęstsze, umiejscawiają się wzdłuż przedniej granicy mięśnia mostkowo-obojczykowo-sutkowego i sięgają do węzłów chłonnych.
• Torbiele boczne szyjne powstające z III i IV kieszonki skrzelowej – stanowią rzadką grupę przypadków. Znajdują się około 2/3 drogi w dół od mięśnia mostkowo-obojczykowo-sutkowego i mogą przechodzić nad nerwem błędnym.

Jak diagnozuje się torbiele boczne szyi?

Pod względem histopatologicznym torbiele boczne szyi stanowią delikatnie urzęsiony nabłonek wielowarstwowy, rogowaciejący, który oblewany jest przez substancje śluzowe. Jeśli doszło do zakażenia, w rozmazie obecna jest również ropa. Pod nabłonkiem gromadzą się licznie komórki, w tym limfocyty. Diagnostyka obejmuje badania obrazowe, m.in. ultrasonografię (USG) i tomografię komputerową (TK). Konieczne jest ponadto wykonanie badania przedmiotowego przez lekarza pierwszego kontaktu. Szczyt rozpoznawalności zmiany przypada między 20. a 40. rokiem życia, z taką samą częstotliwością u kobiet i mężczyzn.

Leczenie torbieli bocznych szyi

Najczęstszą metodą leczenia torbieli skrzelopochodnych jest ich operacyjne usunięcie. Ważne, aby zmiana została całkowicie wycięta. W przeciwnym razie rośnie ryzyko jej nawrotu lub przekształcenia się w zmianę o podłożu złośliwym. Brak interwencji chirurgicznej podnosi prawdopodobieństwo zakażenia i tworzenia się treści ropnej, a w konsekwencji – powstania przetoki zewnętrznej lub wewnętrznej.

Kiedy doszło do zakażenia ropnego, konieczne jest zastosowanie antybiotyku. Najlepiej, gdy jest on dobrany do rodzaju bakterii, które wywołały zakażenie. Jeśli bakterie okażą się odporne na lek, koniecznie jest nacięcie i drenaż ropnia. Przed operacją usunięcia torbieli kluczowe jest pozbycie się infekcji, gdyż grozi to poważnymi powikłaniami. Każdy zabieg chirurgiczny wiąże się z ryzykiem nawrotu torbieli, powstania przetok oraz zaburzenia funkcjonowania pobliskich nerwów.

Zobacz filmy: Nowotwory głowy i szyi - co trzeba o nich wiedzieć? Jak wygląda leczenie?

Bibliografia:

1. J. Janiak-Kiszka, W. Kaźmierczak. 2012. Diagnostyka i leczenie torbieli szyi. Otolaryngologia. 11(1): 13–16.

2. V. Nahata 2016. Branchial Cleft Cyst. Indian Journal of Dermatology. 61 (6): 701.