Tartrazyna to powszechnie stosowany barwnik spożywczy. Niestety jego często zażywanie wiąże się z nieprzyjemnymi dla zdrowia konsekwencjami, w tym stanem zapalnym skóry, katarem siennym, zaburzeniami snu, koncentracji i pamięci. Żywność zawierająca tartrazynę powinna być unikana przez astmatyków i osoby nietolerujące salicylanów. Dopuszczalne dzienne spożycie barwnika E102 wynosi 7,5 mg/kg m. c.

Czym jest tartrazyna?

Tartrazyna (wzór sumaryczny C16H9N4Na3O9S2) to organiczny związek chemiczny, który wytwarzany jest syntetycznie metodą kondensacji (reakcja chemiczna, gdzie substraty tj. składniki łączą się z sobą, w wyniku czego powstaje większy od nich produkt główny i co najmniej jeden mały produkt uboczny). Po raz pierwszy otrzymana została w 1884 roku przez J.H. Zieglera i M. Lochera. Ten barwnik spożywczy dostępny jest w proszku lub granulacie. Jest bardzo dobrze rozpuszczalny w wodzie, słabo w alkoholach i nierozpuszczalny w tłuszczach oraz wytrzymały na wysokie temperatury.

Zobacz także: Czym są dodatki do żywności? Podział i funkcje substancji dodatkowych

Tartrazyna alternatywnie określana jest jako żółcień żywnościowa 5, żółcień spożywcza 5 (z ang. Food Yellow 5), żółcień FD&C 5, żółcień tartrazynowa (z ang. tartrazine yellow) czy żółcień kwasowa 23. Według nomenklatury systematycznej Międzynarodowej Unii Chemii Czystej i Stosowanej (z ang. International Union of Pure and Applied Chemistry, IUPAC) tartrazyna nazywana bywa (4E)-5-okso-1-(4-sulfonatofenylo)-4-[(4-sulfonatofenylo)hydrazynylideno] pirazolo-3-karboksylanem trisodu.

W sporządzanym przez Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (z ang. European Food Safety Authority, EFSA) wykazie chemicznych dodatków do żywności tartrazyna to E102. Z kolei w Międzynarodowym Indeksie Barw (z ang. Colour Index International) znajduje się w grupie barwników azowych pod numerem C.I. 19140. W zależności od użytego stężenia barwi od koloru żółtego do pomarańczowego. Często używa się jej w połączeniu z zielonymi i niebieskimi barwnikami, umożliwiając tym samym tworzenie bogatych zakresów kolorystycznych.

Barwnik E102 – zastosowanie w żywności

Barwnik E102 używany jest w przemyśle spożywczym. Znaleźć go można m.in. w napojach i zupach w proszku, sztucznym miodzie, galaretkach, gumach do żucia, polewach do deserów, dżemach, musztardach, marynatach. Dodatkowo żółty barwnik występuje wyrobach cukierniczych, marcepanie, konserwowej kukurydzy i groszku, krakersach serowych, płatkach śniadaniowych, sosie miętowym, sosie brzozowym, likierach owocowych, drinku Americano, aromatyzowanym gorzkim winie gronowym (bitter vino) czy uzyskanym na jego bazie napoju winopochodnym (bitter soda).

Jakie sztuczne dodatki można znaleźć w żywności? Dowiesz się tego z filmu:

Inne zastosowanie barwnika E102

Tartrazyna stosowana jest w przemyśle kosmetycznym. Można ją znaleźć w składzie mydeł, żeli pod prysznic, szamponów i odżywek do włosów, perfum, past do zębów czy płynów do płukania jamy ustnej. Wykorzystywana jest do nadawania barwy kolorowym kosmetykom, w tym podkładom do makijażu, cieniom do powiek, lakierom do paznokci i kremom do opalania.

Z tartrazyny korzysta też przemysł farmaceutyczny. Występuje w składzie suplementów diety i środków specjalnego przeznaczenia żywieniowego dla sportowców jak odżywki białkowe. Stanowi składnik otoczek niektórych leków i kapsułek czy środków zobojętniających.

Z jej właściwości barwiących korzysta się także w przemyśle odzieżowym. Tartrazyna używana jest jako barwnik do jedwabiu i wełny. Ponadto nadaje kolor wyrobom papierniczym, tapetom, kredkom czy lakom wykorzystywanym w poligrafii. Barwnik E102 stopiony z kwasem borowym (z łac. Acidum boricum, wzór sumaryczny H3BO3) daje właściwości fosforescencyjne, tzn. świeci światłem własnym, po uprzednim naświetleniu z zewnątrz.

Zobacz także: Co to są fosforany? Czy stosowane jako dodatek do żywności są niebezpieczne?

Barwnik E102 - wpływ na zdrowie

Tartrazyna to substancja o wysokim potencjale alergizującym. Barwnik uwalnia histaminę, będącą mediatorem odczynu alergicznego i procesów zapalnych. Na działanie to w sposób szczególny narażone są osoby nadwrażliwe na kwas acetylosalicylowy i astmatycy. Reakcja alergiczna objawia się wysypką, zaczerwienieniem, łuszczeniem, zapaleniem skóry, swędzeniem warg i języka, bólami głowy i katarem siennym. Pojawić się mogą problemy z oddychaniem.

Badacze donoszą, że tartrazyna może wywołać grożące poronieniem skurcze macicy. W populacji dzieci, w zestawieniu z benzoesanami (E210-215) pełniącymi funkcję środków konserwujących, powoduje trudności w nauce, problemy z koncentracją, bezsenność, dezorientację. W związku z tym producenci żywności zobowiązani są do podawania na etykietach produktów z tartrazyną następującą informację „E102 – może mieć szkodliwy wpływ na aktywność i skupienie uwagi u dzieci”.

Mimo licznych spekulacji na temat rakotwórczego działania tartrazyna nie została jak dotąd uznana przez Międzynarodową Agencję Badań nad Rakiem (z ang. International Agency for Research on Cancer, IARC) za czynnik kancerogenny.