Rak kolczystokomórkowy wywodzi się z komórek keratynizujących naskórka. Najczęściej stwierdza się go u osób w podeszłym wieku, o jasnym fototypie i uszkodzonej skórze. W zdecydowanej większości przypadków (około 80%) lokalizuje się w obrębie głowy i szyi. Z kolei pozostała część występuje na tułowiu i kończynach.
Czym jest rak kolczystokomórkowy?
Rak kolczystokomórkowy (z ang. squamous cell carcinoma, SCC) to nowotwór o złośliwym charakterze, dotyczący tkanki nabłonkowej płaskiej. Może rozwinąć się w obrębie błon śluzowych lub skóry. Wywodzi się z komórek warstwy kolczystej naskórka znajdującej się między warstwą ziarnistą a podstawną. To w niej właśnie swój początek ma proces keratynizacji, tzn. Rogowacenia.
Rak kolczystokomórkowy razem z rogowiakiem kolczystokomórkowym, rakiem brodawkującym, rakiem podstawnokomórkowym zaliczany jest do nieczerniakowych, złośliwych, a przy tym najczęściej występujących, nowotworów skóry (z ang. nonmelanoma skin cancer, NMSC). Łącznie stanowią około 1/3 wszystkich zmian nowotworowych, a rak kolczystokomórkowy to około 1/5 przypadków tej grupy. Szacowana częstość jego występowania wynosi 100–150 przypadków na 100000 osób w skali roku.
Jakie są najczęstsze lokalizacje raka kolczystokomórkowego?
Rak płaskonabłonkowy kolczystokomórkowy dość często pojawia się na zewnętrznych narządach płciowych, nosie i w okolicy oczodołów. Nierzadko stwierdza się go w obrębie jamy ustnej, w tym na języku i wardze dolnej. Możliwe jest też jego występowanie na kończynach i tułowiu.
Wycinanie znamion - jak może pomóc w profilaktyce antynowotworowej? Zobaczcie na filmie:
Rak kolczystokomórkowy skóry – przyczyny powstania
Podłoże powstania raka kolczystokomórkowego jest wieloczynnikowe. Ważnym determinantem jest narażenie na docierającą do powierzchni ziemi zwiększoną ilość promieniowania UVB, co jest konsekwencją pogorszenia stanu warstwy ozonowej. Wśród możliwych czynników ryzyka rozwoju raka kolczystokomórkowego wymienia się: sposób ubierania się odsłaniający znaczną część ciała, popularność opalenizny, w tym korzystanie z solariów, narażenie zawodowe na promieniowanie UV w związku z wykonywaniem pracy na świeżym powietrzu przy jednoczesnym braku fotoprotekcji, ekspozycję na karcynogeny chemiczne, migracje ludzi o jasnym fototypie skóry w obszary o dużym nasłonecznieniu. Dodatkowo istotne są: immunosupresja, infekcja wirusem brodawczaka ludzkiego, przewlekłe choroby skóry, czynniki genetyczne, jak jasny fenotyp skóry, skóra barwnikowa i pergaminowa, zespół Muira-Torre’a, zespół Bazexa, zespół Rombo czy zespół Gorlina-Goltza.
Epidemiologia raka kolczystokomórkowego skóry
Literatura przedmiotu donosi o występowaniu odwrotnie proporcjonalnej zależności między częstością występowania raka kolczystokomórkowego a szerokością geograficzną. Zauważono jej podwojenie średnio co 8–10 stopni szerokości geograficznej. Największą stwierdza się na równiku. Częstość występowania raka skóry kolczystokomórkowego zwiększa się wraz z wiekiem. Badacze donoszą, że ryzyko jego rozwoju w populacji osób powyżej 75 lat jest nawet 35 razy większe w porównaniu z ludźmi w wieku 50–55 lat. Dodatkowo rak ten częściej występuje wśród przedstawicieli rasy białej niż czarnej oraz u mężczyzn niż u kobiet.
Rak kolczystokomórkowy – przebieg
Przebieg rozwoju raka kolczystokomórkowego wygląda następująco:
- w początkowym stadium występuje czerwona grudka pokryta niewielkimi strupami lub o złuszczającej powierzchni,
- w zaawansowanym stadium przyjmuje formę guzka o postaci:
- wrzodziejącej (z ang. squamous cell carcinoma exulcerans), która charakteryzuje się występowaniem głębokiego owrzodzenia o wałowatych, twardych, nacieczonych brzegach,
- brodawkującej, czyli z hiperkeratozą (z ang. squamous cell carcinoma vegetans), która charakteryzuje się naciekaniem podstawy w mniejszym stopniu niż wrzodziejąca oraz obecnością przerosłych zmian.
Objawami towarzyszącymi w przebiegu raka kolczystokomórkowego bywają świąd skóry, krwawienie z rany, ból.
Rak kolczystokomórkowy – rokowania
Rokowania w raku kolczystokomórkowy zależą w dużej mierze od wielkości zmiany. Współczynnik 5-letniego wyleczenia w przypadku osób z dużymi guzami wynosi 70% mimo podjęcia prawidłowej terapii. Guz wykazuje dość szybki wzrost. Często daje przerzuty do węzłów chłonnych, co dotyczy zwłaszcza zmian rozwijających się na pograniczu skóry i błon śluzowych.
Rak kolczystokomórkowy – leczenie
Leczenie raka kolczystokomórkowego opiera się przede wszystkim na chirurgicznym usunięciu zmiany z uwzględnieniem marginesu zdrowych tkanek. W przypadku wycięcia dużego obszaru konieczny bywa przeszczep skóry. Niechirurgiczne raki poddaje się radioterapii. Wykorzystuje się też farmakoterapię, krioterapię, laseroterapię. Po zakończeniu leczenia konieczna jest stała kontrola dermatologiczna, gdyż istnieje ryzyko wznowy lub rozwoju raka w innym miejscu.
Bibliografia:
1. Jabłońska S., Majewski S., Choroby skóry i choroby przenoszone drogą płciową, PZWL, Warszawa, 2005.
2. Ciążyńska M., Narbutt J., Woźniacka A., Lesiak A., Zachorowalność na raka kolczystokomórkowego skóry w Polsce Centralnej – analiza dostępnych danych, „Forum Dermatologicum”, 2016, 2(4), s. 150–154.
3. Kapka-Skrzypczak L., Dudra-Jastrzębska M., Czajka M. i wsp., Charakterystyka kliniczna oraz molekularne podstawy nowotworów skóry, „Hygeia Public Health”, 2014, 49(1), s. 39–45.