Choroba Kufsa to bardzo rzadko występujące schorzenie, które jako pierwszy opisał w latach 1925–1931 niemiecki patolog Hugo Kufs. Wiele informacji na temat tego schorzenia dostarczyły też badania Fredericka Battena i Juliusa Hallervordena. Ze względu na rodzaj objawów rozróżnia się dwie postacie choroby Kufsa – fenotyp A i B. Schorzenie rozpoznawane jest zazwyczaj u osób między 40 a 50 rokiem życia.

Czym jest choroba Kufsa?

Choroba Kufsa znana jest w nomenklaturze medycznej też jako ceroidolipofuscynoza neuronalna typu 4 (CLN4). Alternatywne określenia stanowią ceroidoza o początku w wieku dorosłym i uogólniona lipofuscynoza. Choroba Kufsa to lizosomalna choroba spichrzeniowa.

Choroby spichrzania lizosomalnego stanowią grupę schorzeń uwarunkowanych genetycznie, w których dochodzi do spichrzania różnych substancji w lizosomach na skutek braku aktywności jednego z enzymów.

Choroba Kufsa to jedna z postaci ceroidolipofuscynoz neuronalnych, czyli schorzeń ośrodkowego układu nerwowego (OUN), w których stwierdza się nadmierne spichrzanie lipofuscyny i ceroidu w lizosomach.

Dziedziczenie choroby Kufsa

Cały czas trwają badania nad genem, którego mutacje odpowiadają za powstanie choroby Kufsa. Istnieje hipoteza, że wystąpienie tego schorzenia jest związane z mutacjami genów CLN6 i PPT1. Wiadomo jednak, że jest dziedziczone w sposób autosomalny recesywny.

Oznacza to, że dziecko dziedziczy po jednej uszkodzonej kopii genów od każdego z rodziców, którzy są ich nosicielami. Prawdopodobieństwo przekazania wadliwego genu potomstwu ocenia się na 25% w każdej ciąży. Szanse poczęcia zdrowego dziecka także wynoszą 25%, a ryzyko przekazania nosicielstwa choroby to 50%.

Rozpowszechnienie choroby Kufsa

Choroba Kufsa to bardzo rzadko występująca przypadłość. Do tej pory zostało opisanych niewiele ponad 40 przypadków w skali całego globu. Występowanie wszystkich rodzajów ceroidolipofuscynoz neuronalnych szacuje się na 1:100 000. Dokładne rozpowszechnienie choroby Kufsa nie jest znane, ale ocenia się, że stanowi ona około 1,3–10% przypadków tych zaburzeń.

Objawy choroby Kufsa

Na początkowym etapie choroba Kufsa daje niejednoznaczne objawy, przez co bywa często mylnie interpretowana. Może imitować schorzenia psychiczne. Ponadto jej przebieg jest zbliżony do postępujących chorób zwyrodnieniowych ośrodkowego układu nerwowego. W większości przypadków pierwsze objawy chorobowe pojawiają się u chorych w wieku od 41 do 50 lat. U chorych na chorobę Kufsa występuje niereagująca na leczenie padaczka miokloniczna, w której następują mimowolne skurcze mięśni, ale nie dochodzi do utraty przytomności. Typowe jest otępienie, które bywa określane też jako demencja. Jest to znaczne obniżenie sprawności umysłowej spowodowane uszkodzeniem mózgu. Chorzy zmagają się z ataksją, czyli niezbornością ruchów przyczyniającą się do zaburzenia koordynacji ruchowej ciała. W chorobie Kufsa występuje zespół piramidowy, znany też jako uszkodzenie ośrodkowego neuronu ruchowego. Ponadto rozpoznaje się zespół pozapiramidowy, który charakteryzuje się występowaniem sztywności mięśniowej, bradykinezji (spowolnienie ruchowe, niezdolność do wykonywania szybkich ruchów, opóźniona inicjacja ruchu), drżenia i zaburzeń chodu. Za objawy te odpowiada dysfunkcja w obrębie struktur układu pozapiramidowego.

Niekiedy fenotypem B choroby Kufsa określa się chorobę Parry'ego, która jest wywołana mutacją genu DNAJC5 lub CTSF i dziedziczona autosomalnie dominująco. W jej przebiegu obserwuje się zmiany osobowości i postępujące otępienie. Chorzy mają dyzartryczną mowę, która jest niewyraźna, powolna, afoniczna (bezgłośna), o przydźwięku nosowym. Dochodzi do powstania nieskoordynowanych i niezależnych ruchów twarzy, co określa się mianem dyskinezy. Typowy dla fenotypu B choroby Kufsa jest też zespół móżdżkowy, znany też jako zespół cerebelarny. Objawia się on zaburzeniami chodu, niezbornością ruchową, mową skandowaną, drżeniem zamiarowym, oczopląsem i obniżonym napięciem mięśniowym.

Choroba Kufsa – diagnostyka i leczenie

Rozpoznanie choroby Kufsa nie jest proste. Opiera się ono na dogłębnej analizie objawów i przeprowadzeniu wielu badań, w tym m.in. podstawowych badań laboratoryjnych (morfologia), enzymatycznych i obrazowych, takich jak tomografia komputerowa i rezonans magnetyczny. Pozwalają one na analizę zmian zachodzących w układzie nerwowym.

Choroba Kufsa jest nieuleczalna. Stosuje się tylko leczenie objawowe, które opiera się zwłaszcza na farmakoterapii. Lekarz podaje przede wszystkim leki przeciwpadaczkowe i przeciwpsychotyczne. Osoba chora powinna znaleźć się pod opieką doświadczonego genetyka i psychologa. Konieczna jest rehabilitacja ruchowa, która zapewnia poprawę koordynacji mięśni. Ze względu na różnorodność objawów terapia opiera się na współpracy specjalistów z różnych dziedzin medycyny, m.in. neurologii, dermatologii, psychiatrii, terapii zajęciowej i neurologopedii. Osoby z chorobą Kufsa zwykle przeżywają około 15 lat od momentu pojawienia się pierwszych objawów.

Bibliografia:

1. Liberski P.P, Papierz W., Kozubski W., Kłoszewska I., Mossakowski M.J., Neuropatologia Mossakowskiego, Lublin, Czelej, 2005.

2. Arsov T., Smith K.R., Damiano J. i wsp., Kufs disease, the major adult form of neuronal ceroid lipofuscinosis, caused by mutations in CLN6, „The American Journal of Human Genetics”, 2011, 88(5), s. 566-573.